Informacja za 2015r.

[1]  -  patrz  pkt 1.  ppkt 1.2. ,

[2] - dot. spraw, które wpłynęły do SKO w roku objętym informacją, a do których zastosowanie mają przepisy Ppsa tj. m.in. skargi, skargi kasacyjne, zażalenia i inne, wykonywane w trybie tej ustawy – patrz m.in. przyp.11;

[3] - decyzje (postanowienia) kończące postępowanie odwoławcze (zażaleniowe) prowadzone przed SKO jako organem II instancji (w tym art. 134 Kpa) oraz inne wydane w tym postępowaniu np. zawieszenie postępowania – art. 97 § 1 i 98 Kpa lub art. 201 § 1 i art. 204 § 1 Op ;

[4] - decyzje (postanowienia) kończące postępowanie prowadzone po wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy wydane przez SKO w trybie art. 127 § 3 Kpa oraz decyzje (postanowienia) kończące postępowanie odwoławcze (zażaleniowe) prowadzone przed SKO jako organem II instancji w trybie art. 221 Op ;

[5] - decyzje (postanowienia) wydane przez SKO jako organ I instancji np. w postępowaniu dot. stwierdzenia nieważności (art. 156 § 1 Kpa oraz art. 247 § 3 Op) lub wznowienia postępowania (art. 145 § 1 Kpa oraz art. 240 § 1 Op), postanowienia wydane w trybie art. 65 § 1, art. 66 § 1 i 3 Kpa, art. 169 § 4 Op  oraz inne wydane w tych postępowaniach np. zawieszenie postępowania – art. 97 § 1 i 98 Kpa lub art. 201 § 1 i art. 204 § 1 Op ;

[6]  - np. postanowienia dot. sporów kompetencyjnych (art. 22 § 1 pkt 1 Kpa), wyznaczenia organu wskutek wyłączenia (art.25-27 Kpa oraz art.130 i 132 Op), dopuszczenia organizacji społecznej do udziału w postępowaniu (art.31§ 2 Kpa), odmowy przywrócenia terminu (art. 59 § 1 i 2 Kpa), odmowy udostępnienia akt ( art. 74 § 2 Kpa oraz art. 179 § 2 Op), wniosku o wyjaśnienie, uzupełnienie oraz sprostowanie (art.113 Kpa oraz art.213 i 215 Op), wniosku o wstrzymanie wykonania decyzji (art.224 § 3 pkt 2 Op), opłat i kosztów postępowania (dział IX Kpa);

[7]  -  dot. również postanowień zgodnie z art. 144 Kpa oraz art. 239 Op

[8]  -  dot. również postanowień zgodnie z art. 126 Kpa oraz art. 219 Op

[9] -  dot. spraw, które nie zostały załatwione przez SKO w roku objętym informacją ;

[10]  - liczba skarg skierowanych do sądu w stosunku do ogólnej liczby podjętych przez kolegium w roku objętym informacją rozstrzygnięć podlegających zaskarżeniu;

[11]  - obejmuje inne sprawy prowadzone przez Kolegium w trybie przepisów Ppsa np. wezwanie do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3), wniosek o sprostowanie omyłki pisarskiej (art. 156), wniosek o uzupełnienie wyroku (art. 157), wystąpienie o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego (art. 15 § 1 pkt 4 w zw. z art. 4), wniosek o zawieszenie postępowania przed sądem i o podjęcie zawieszonego postępowania (art. 123-131) czy wznowienie postępowania (art. 270) itd. ;

------------------------------------------------------------------------------------------------

INFORMACJE DODATKOWE I WNIOSKI

1. Wybrane problemy z orzecznictwa Kolegium.
2. Podatki i opłaty lokalne.

         W sprawach podatkowych w roku 2015 odnotowano w orzecznictwie przede wszystkim problemy natury proceduralnej, choć występowały także problemy z interpretacją przepisów materialnego prawa podatkowego.

         Liczną grupę uchylanych decyzji stanowiły sprawy udzielania ulg w zapłacie zobowiązań podatkowych (w szczególności umarzania zaległości podatkowych). Chodzi głównie o sposób rozumienia niedookreślonych pojęć zawartych w art. 67a Ordynacji podatkowej „ważny interes podatnika” oraz „interes publiczny”. Daje się zauważyć praktyka niedostatecznego wyjaśnienia okoliczności świadczących (zdaniem organów I instancji) o braku istnienia wymienionych wyżej przesłanek. Pod tym względem wiele decyzji podatkowych cechowały poważne braki w uzasadnieniu faktycznym i prawnym. W omawianych sprawach organy podatkowe I instancji bardzo często w sposób niewystarczający określały sytuację majątkową podatnika, która, ich zdaniem, pozwala na wywiązanie się z zobowiązań bez konieczności zastosowania instytucji umorzenia. Często też organy podatkowe w ogóle nie odnosiły się do kwoty zaległości podatkowej i odsetek za zwłokę.

         Braki uzasadnienia faktycznego i prawnego dostrzegalne były również w decyzjach ustalających zobowiązania w podatku od nieruchomości wydawanych w oparciu o stan faktyczny odmienny od tego, który był podstawą wymiaru podatku w roku poprzednim. W ostatnich latach dokonywane są zmiany (aktualizacja) ewidencji gruntów. Zmiany te najczęściej odbywają się z pominięciem procedury administracyjnej, a podatnicy dowiadują się o zmianach dopiero z decyzji ustalających zobowiązanie w podatku od nieruchomości (w miejsce dotychczas ustalanego np. podatku rolnego). Użycie standardowego „wzorca” decyzji podatkowej z programu komputerowego (de facto pozbawionego uzasadnienia faktycznego) przez organy podatkowe powodowało, że podatnicy składali odwołania od decyzji ustalających zobowiązanie w kwotach o kilkaset procent wyższych niż te ustalane w latach poprzednich, nie rozumiejąc powodów tak znaczącej „podwyżki” podatku.

         Zarówno w sprawach stosowania ulg w zapłacie zobowiązań podatkowych, jak i sprawach wymiaru zobowiązań (gdy stan faktyczny uległ zmianie w porównaniu do roku poprzedniego) zdarzało się, że organy podatkowe nie stosowały dyspozycji w art. 165 i 200 Ordynacji podatkowej. Postępowania podatkowe wszczynane były z urzędu, lecz z pominięciem wydania stosownego postanowienia, a podatnicy nie byli zawiadamiani o możliwości wypowiedzenia się w sprawie zebranego materiału dowodowego.

         Jeśli chodzi o wymiar zobowiązań obciążających przedmioty opodatkowania stanowiące współwłasność kilku osób, powodem uchylania decyzji organów I instancji bywało pomijanie niektórych współwłaścicieli (podatników) i kierowanie decyzji tylko do niektórych z nich. W braku informacji nt. śmierci podatnika organom podatkowym zdarzało się też kierować decyzje podatkowe do osób zmarłych.

         Należy zwrócić również uwagę na częste błędne zastosowanie instytucji nadzwyczajnego wzruszenia decyzji ostatecznej głównie poprzez zmianę decyzji ostatecznej i wznowienie postępowania podatkowego. Zdarzało się, że w przypadku zmiany okoliczności faktycznych mających miejsce po doręczeniu decyzji ustalającej zobowiązanie podatkowe, organ podatkowy wznawiał postępowanie zamiast zastosować tryb uregulowany w art. 254 Ordynacji podatkowej. Częściej zdarzały się jednak przypadki odwrotne, kiedy organ zmieniał decyzję ostateczną (art. 254), gdy wychodziły na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji nieznane organowi, który wydał decyzję.

         Na uwagę zasługują także zagadnienia opodatkowania podatkiem od nieruchomości. Najczęstsze spory interpretacyjne dotyczyły:

1. sposobu rozumienia pojęcia „względy techniczne uniemożliwiające wykorzystanie przedmiotu opodatkowania do prowadzenia działalności gospodarczej” (art. 1a ust. 1 pkt 3 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych),
2. opodatkowania gruntów i budynków znajdujących się w posiadaniu przedsiębiorcy.

W tych sprawach w części, decyzje samorządowych organów podatkowych pierwszej instancji nie były prawidłowe z uwagi na budzące wątpliwości interpretacyjne ustawy o podatkach i opłatach lokalnych oraz zmianę dotychczasowej linii orzeczniczej sądów administracyjnych.

2. Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne.

Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jednolity obowiązujący w 2015 r. w brzmieniu nadanym w Dz. U. z 2015 r., poz. 199 ze zm.) weszła w życie z dniem 11 lipca 2003 r. Sprawy rozpatrywane na podstawie tej ustawy cechuje znaczny stopień skomplikowania.

Jednym z najczęstszych problemów, z którym zetknęło się Kolegium przy okazji rozstrzygania w roku 2015 spraw dotyczących ustalenia warunków zabudowy, podobnie jak w poprzednich latach, była kwestia prawidłowego wyznaczenia kręgu stron postępowania.

Częste wątpliwości orzecznicze, w tym zakresie, budzi kwestia ochrony interesów osób trzecich, mimo iż powinny być rozstrzygane na etapie uzyskania pozwolenia na budowę.

Rozpatrując te sprawy Kolegium obserwuje w pracy organów I instancji bezzasadne uwzględnianie sprzeciwu społecznego, jako podstawy odmowy ustalenia warunków zabudowy. Przedstawiona tendencją w poddanych kontroli decyzjach potwierdza obserwowane zjawisko pomijania, iż żaden przepis prawa nie nakazuje organom prowadzącym postępowanie w sprawie ustalenia warunków zabudowy uzyskania zgody właścicieli nieruchomości sąsiednich. Kolegium stoi na stanowisku, iż ochrona interesu osób trzecich w procesie inwestycyjnym nie może prowadzić do decydowania o przeznaczeniu nieruchomości za organ oraz inwestora.

     Poczyniony wywód ma o tyle znaczenie, że w wielu wypadkach spory dotyczące ustalenia stron postępowania powodują wydłużenie terminu załatwienia sprawy wpływając na wydłużenie ich finalnego zakończenia, zwłaszcza w przypadku skargi do sądu.

     Problemem jest też brak jednolitego podejścia w orzecznictwie sądowym do kwestii zakresu prowadzenia postępowania wyjaśniającego przed organem II instancji z naciskiem na merytoryczne załatwienie sprawy na podstawie art. 138 § 1 pkt 2 Kpa z zastosowaniem art. 136 Kpa. Opisany stan rzeczy uznać należy za sporny biorąc pod uwagę skomplikowany charakter orzekania w zakresie analizy funkcji i cech zagospodarowania terenu przypisany, jakby nie było, organom I instancji w zakresie władztwa planistycznego właściwego dla funkcjonowania samorządu terytorialnego.

Reasumując, Kolegium wyraża niezmiennie pogląd, iż jakkolwiek przepisy ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym mają na celu zagwarantowanie ładu przestrzennego, nie oznacza to jednak w przypadku braku planu miejscowego, aby dbałość o ład przestrzenny była realizowana przez restrykcyjne rozumienie przepisów tej ustawy, prowadzące np. do odmowy ustalenia warunków zabudowy i ograniczenia prawa własności, gdy chodzi o planowany sposób zagospodarowania nieruchomości.

Celem ustawy nie jest i nie powinno być blokowanie procesu inwestycyjnego, lecz jego harmonijny rozwój. Związana z tą kwestią wykładnia przepisów art. 61 ustawy, a w szczególności jego ust. 1 nie powinna powodować, że sytuacja prawna inwestorów na terenach pozbawionych planów miejscowych byłaby mniej korzystna, niż sytuacja inwestorów na terenach, które takie plany posiadają, gdyż byłoby to sprzeczne z ratio legis tej ustawy i zasadami wyrażonymi w Konstytucji RP.

3. Pomoc społeczna, świadczenia rodzinne, oświata ( stypendia, pomoc materialna ) dodatki mieszkaniowe, sprawy socjalne.

Sprawy z zakresu pomocy społecznej rozpatrywane są na podstawie przepisów ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (tekst jednolity Dz. U. z 2015r. poz. 163) oraz rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot z pomocy społecznej z dnia 17 lipca 2012r. ( Dz. U. z 2012r. poz. 823) i z dnia 14 lipca 2015r. ( Dz. U. z 2015r. poz. 1058), które weszło w życie z dniem 1 października 2015r.

 Wśród spraw rozpatrywanych na podstawie tych przepisów należy zwrócić uwagę na ich różnorodność i są to sprawy dotyczące zasiłków celowych, zasiłków okresowych, zasiłków stałych, zasiłków celowych specjalnych, świadczeń pieniężnych na zakup posiłku lub żywności w ramach programu wieloletniego „Pomoc państwa w zakresie dożywiania”, ponadto kierowania osób do domu pomocy społecznej i związanej z tym odpłatności, usług opiekuńczych, pomocy pieniężnej na usamodzielnienie, określenia kwoty świadczeń nienależnie pobranych kwot świadczeń podlegających zwrotowi.   

Ilość spraw przekazanych do rozpatrzenia w 2015r. wyniosła 679. Na taką ilość tego typu spraw, zdaniem Kolegium ma wpływ sytuacja materialna (finansowa) beneficjentów. W składanych odwołaniach kwestionowana była przede wszystkim wysokość przyznawanych zasiłków celowych, okresowych i stałych, co wynikało z rozbieżności między oczekiwaniami osób ubiegających się o pomoc finansową, a realnymi możliwościami ich przyznawania. Organy pierwszej instancji dysponując wciąż ograniczonymi środkami finansowymi przy stale rosnącej liczbie osób spełniających kryteria do korzystania ze wsparcia nie były w stanie udzielić pomocy w wysokościach zadawalających wnioskującym. Dużą grupę odwołań stanowiły decyzje odmawiające przyznanie wnioskowanych świadczeń z pomocy społecznej ze względu na brak środków finansowych. Decyzje te były uchylane i przekazywane do ponownego rozpatrzenia.

Orzekanie w zakresie pomocy społecznej często odbywa się na zasadzie uznania administracyjnego. W tym kontekście w dalszym ciągu zauważono, że organy pomocy społecznej w sposób lakoniczny uzasadniały swoje decyzje dotyczące zarówno przyznania świadczeń jak i odmowy ich przyznania naruszając normę art. 107 § 3 Kodeksu postępowania administracyjnego. Kontrola decyzji opartych na uznaniu administracyjnym polegała na sprawdzeniu, czy organ nie nadużył przyznanej mu przez ustawodawcę swobody orzekania w sprawie, czyniąc te rozstrzygnięcia dowolnymi.

         W tego typu kategoriach spraw dostrzeżono również niedociągnięcia w zakresie prawidłowego ustalenia i wyjaśnienia stanu faktycznego konkretnych spraw, dotyczyło to zwłaszcza odmowy skierowania do domu pomocy społecznej, czy też odmowy przyznania usług opiekuńczych.

         Sporo problemów interpretacyjnych stwarzał art. 11 ust. 1 i ust 2 ustawy o pomocy społecznej. W orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego dopuszcza się szerokie granice uznania organów administracyjnych w stosowaniu tego przepisu. W wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 7 maja 2015r. I OSK 2740/13 zawarto tezę, że „organ dla zastosowania art. 11 ust.2 ustawy o pomocy społecznej nie musi wykazać, że spełnienie jego przesłanek było przez stronę zawinione. Generalnie bowiem okoliczności wskazane w tym przepisie mają charakter obiektywny i ich zaistnienie, niezależnie od innych zaszłości, umożliwia organowi w pełni legalne zastosowanie przepisu art. 11 ust. 2”.

Podkreślenia wymaga fakt, że mimo, iż zostało podniesione kryterium dochodowe uprawniające do pobierania świadczeń z pomocy społecznej ( od 1 października 2015r.) dla osoby samotnie gospodarującej z kwoty 542 zł na kwotę 634 zł, a dla osoby w rodzinie w kwoty 456 zł na kwotę 514 zł to i tak częstokroć beneficjenci otrzymujący świadczenia nie byli zadowoleni z wysokości jak i okresu przyznawania świadczeń.

Wiele kontrowersji w orzecznictwie budziło samo pojęcie dochodu zawarte w art. 8 i ust. 3 ustawy o pomocy społecznej, a także art. 8 ust. 4 wskazującego, co nie wlicza się do dochodu. W wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 14 stycznia 2015r. sygn. akt IV SA/Po 1004/14 zawarto tezę, iż „ wypłata beneficjentowi pomocy społecznej odszkodowania z tytułu doznanego przez niego uszczerbku majątkowego winna być uznana za pozostającą bez wpływu na wielkość dochodu, o jakim mowa art. 8 ust. 3 ww. ustawy, od którego zależy prawo do świadczeń z pomocy społecznej. Sąd uznał, że samo pojęcie dochodu jak i jego składniki wymienione w art. 8 ww. ustawy świadczą o tym, że winien on mieć charakter przysparzający. By uzyskane świadczenie było uważane za dochód w rozumieniu art. 8 ust. 3 ww. ustawy, musi spełniać łącznie m.in. następujące warunki: przychód winien mieć miejsce w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku, musi on podlegać obciążeniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Definicja dochodu zawarta w ustawie o pomocy społecznej podkreśla przysparzający charakter świadczenia spełniającego prawne kryteria dochodu. Akcentuje ona zatem intencję ustawodawcy uważającego za „dochód” tylko świadczenia o przysparzającym charakterze.

Niejednokrotnie problemem, który pojawił się przy orzekaniu była kwestia niewłaściwego rozliczenia uzyskanego jednorazowego dochodu osoby ubiegającej się o pomoc społeczną, na tle art. 8 ust. 11 i ust. 12 ustawy o pomocy społecznej. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w wyroku z dnia 17 września 2015r. sygn. akt IV SA/Gl 95/15 stwierdził, że „w przypadku określonym w art. 8 ust. 12 ustawy o pomocy społecznej stosuje się podobną regułę jak w art. 8 ust. 11, z tym, że uzyskanego dochodu nie rozlicza się na dwanaście miesięcy, lecz na okres, za który dochód wypłacono”. 

Zaliczenie jednorazowego dochodu uzyskanego przez osobę lub rodzinę w większej wysokości do dochodu osoby lub rodziny powodowało weryfikację decyzji przyznających dane świadczenie poprzez obniżenie wysokości kwoty przyznanego zasiłku lub jej zmianę albo uchylenie decyzji przyznającej daną pomoc społeczną. Spora liczba spraw dotyczyła weryfikacji ostatecznych decyzji administracyjnych przyznających świadczenia z pomocy społecznej na podstawie art. 106 ust. 5 ustawy o pomocy społecznej. W niektórych przypadkach organy wydawały decyzje zmieniające lub uchylające z mocą wsteczną, mimo, iż wspominany przepis art. 106 ust. 5ww. ustawy z uwagi na konstytutywny charakter decyzji nie przewiduje takiego rozstrzygnięcia.

Ponadto należy podkreślić, że organy I instancji często zapominały o normie wynikającej z art. 106 ust. 3a ustawy o pomocy społecznej zgodnie z którą zmiana dochodu rodziny w okresie pobierania świadczenia pieniężnego nie wpływa na wysokość świadczenia pieniężnego, jeżeli kwota zmiany nie przekroczyła 10% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie.

         W sprawach z tego zakresu na uwagę zasługuje także kwestia braku zdefiniowania przez ustawodawcę w ustawie o pomocy społecznej określeń takich jak „ gospodarować” tudzież „gospodarstwo domowe”. W ustawie zawarto jedynie pojęcie osoby samotnej, osoby samotnie gospodarującej i rodziny. Dlatego bardzo często organy I instancji miały problemy w ustalaniem wspólnego gospodarowania czy też prowadzenia odrębnego gospodarstwa domowego, zwłaszcza osób nieposiadających własnych dochodów stwierdzających, iż prowadzą odrębne gospodarstwo domowe i zamieszkujących z innymi członkami rodziny.

 Zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem prezentowanym w orzecznictwie sądowoadministracyjnym nie jest możliwe zachowanie odrębności gospodarstw domowych, w sytuacji gdy osoba występująca o pomoc nie pracuje, nie ma własnych źródeł utrzymania. Tylko wyraźne podzielenie zajmowanego mieszkania do osobnego korzystania i udokumentowane rozdzielenie ponoszonych kosztów– mogłoby wskazywać na prowadzenie odrębnego gospodarstwa domowego, pomimo wspólnego zamieszkiwania. Wspólne zamieszkiwanie, finansowanie z dochodu tylko jednej osoby zawsze będzie oznaczać wspólne gospodarowanie. W wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 10 czerwca 2015r. sygn. akt IV SA/ Po 259/15 stwierdzono, że „wspólne gospodarowanie ma miejsce nie tylko wtedy, gdy małżonkowie zamieszkują w jednym mieszkaniu i tylko jedno z nich opłaca rachunki związane z utrzymanie mieszkania. Wspólne gospodarowanie ma miejsce wtedy, gdy faktycznie małżonkowie współdecydują o przeznaczeniu dochodów osiąganych przez jedno z nich, gdy współdziałają przy załatwianiu codziennych spraw związanych z prowadzeniem domu”.

Zauważyć należy także, że wydawane decyzje przez organy I instancji orzekające o zwrocie nienależnie pobranego świadczenia z pomocy społecznej często nie uwzględniały rozważenia możliwości zastosowania art. 104 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej wskazującego, że w przypadkach szczególnie uzasadnionych, zwłaszcza jeżeli żądanie zwrotu wydatków na udzielone świadczenie  (...) stanowiłoby dla osoby zobowiązanej nadmierne obciążenie lub też niweczyłoby skutki udzielanej pomocy, organy mogą odstąpić od żądania takiego zwrotu, umorzyć kwotę nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, odroczyć termin płatności albo rozłożyć na raty.

         Na tle tej ustawy spora część spraw dotyczyła ponoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej, zwolnienia z opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej oraz ustalania jej wielkości.

         Zasady dotyczące ponoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej zostały określone w art. 61 ust. 1 – 3 ustawy o pomocy społecznej, w którym ustalono kolejność osób zobowiązanych do ponoszenia opłaty uzależnionej jedynie od kryterium dochodowego określonego w ustawie. Z kolei odmowy zwolnienia z tej odpłatności zawarte zostały w art. 64 ww. ustawy. Przy czym brzmienie tego przepisu nie pozostawia wątpliwości, co do uznaniowości jego stosowania. Organy I instancji rozpoznające prośbę o zwolnienia z odpłatności za pobyt w placówce, nie mają obowiązku przyznania takiego zwolnienia, ale mają takie prawo. Fakultatywność orzeczenia o zwolnieniu z odpłatności zależna jest od sytuacji materialnej i rodzinnej osób zobowiązanych do opłat.

Decyzje wydawane w tym przedmiocie w większości nie nosiły znamion dowolności i wskazywały na kryteria podjętej decyzji.

         Ponadto problemy nastręczały organom I instancji sprawy dotyczące ustalania opłaty za pobyt dziecka w rodzinie zastępczej na podstawie art. 193 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej tj. z dnia 20 lutego 2015 r. (Dz. U. z 2015 r. poz. 332) .

Stosownie do art. 193 ust. 1 pkt 1 tej ustawy za pobyt dziecka w pieczy zastępczej rodzice ponoszą miesięczną opłatę w wysokości przyznanych świadczeń oraz dodatków, o których mowa w art. 80 ust. 1 i art. 81 - w przypadku umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej spokrewnionej, rodzinie zastępczej zawodowej, rodzinie zastępczej niezawodowej lub rodzinnym domu dziecka. Odpowiedzialność rodziców za pobyt dziecka w pieczy zastępczej jest solidarna i niezależna od ograniczenia, zawieszenia lub pozbawienia władzy rodzicielskiej (art. 193 ust. 2, ust. 6). Art. 194 ust. 1 ustawy stanowi, że opłatę, o której mowa w art. 193 ust. 1, ustala, w drodze decyzji, starosta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka przed umieszczeniem w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka, placówce opiekuńczo-wychowawczej, regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej albo interwencyjnym ośrodku preadopcyjnym.

         Kolegium rozpatrując sprawy w tym zakresie podzielało stanowisko wyrażone w wyroku z dnia 24 kwietnia 2014r. sygn. akt III SA/Gd 184/14 przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku – stwierdzającego, że „Sąd nie podziela zarzutu, co do braku podstawy prawnej do ustalenia opłaty wstecznie - za okres poprzedzający wydanie decyzji, tj. za okres, w którym dziecko przebywało w pieczy zastępczej. Żaden przepis ustawy nie określa terminu, w którym decyzja ustalająca odpłatność dla rodziców za wydatkowane przez powiat świadczenia na pokrycie kosztów utrzymania dziecka w pieczy zastępczej, powinna zostać wydana. W szczególności podstawą założenia, że decyzja nakładająca opłatę za pobyt dziecka w pieczy zastępczej powinna być wydana przed jego umieszczeniem w tej pieczy nie może być art. 194 ust. 1 ustawy. Przepis ten stanowi, że opłatę, o której mowa w art. 193 ust. 1, ustala, w drodze decyzji, starosta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka przed umieszczeniem w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka, placówce opiekuńczo-wychowawczej, regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej albo interwencyjnym ośrodku preadopcyjnym. Użyte w tym przepisie określenie "przed umieszczeniem" dotyczy właściwości organu uprawnionego do wydania opisanej decyzji, a nie terminu jej wydania. W ocenie Sądu przyjęcie, że decyzja nakładająca obowiązek opłaty za pobyt dziecka w pieczy zastępczej ustalała by tę opłatę wyłącznie ex nunc (od teraz na przyszłość) a nie ex tunc (z mocą wsteczną) niweczyłoby w istocie możliwość nałożenia opłaty za okres, w którym dziecko zostało już umieszczone w pieczy zastępczej i za który zostały poniesione wydatki na jego utrzymanie. Zasadą jest, że obowiązek opieki, utrzymania i wychowania dziecka ciąży na rodzicach (zob. art. 96 § 1 oraz art. 128 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy; t.j.: Dz. U. z 2012 r., poz. 788 ze zm.), zaś piecza zastępcza jest sprawowana w przypadku niemożności zapewnienia dziecku opieki i wychowania przez rodziców (art. 32 ust. 1 ustawy). Należy zatem uznać za racjonalne stanowisko, że w sytuacji, gdy Państwo z określonych powodów przejmuje na siebie w pełni obowiązek opieki i wychowania ciążący z natury rzeczy na rodzicach dziecka, to ma prawo do obciążenia rodziców pełnymi kosztami utrzymania dziecka w związku ze sprawowaną nad dzieckiem pieczą”.

         W sprawach normowanych przepisami ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych (tekst jednolity z dnia 21 czerwca 2013 r. Dz. U. z 2013 r. poz. 966) ustawodawca w sposób jednoznaczny określił warunki i kryteria jakie muszą zostać spełnione, aby wniosek w przedmiocie przyznania dodatku mieszkaniowego mógł być uwzględniony. Do warunków tych należą: tytuł prawny do lokalu rozumiany w sposób określony w art. 2 ustawy; spełnienie kryterium dochodowego, o którym mowa w przepisach art. 3 ustawy; odpowiednia wielkość lokalu określona z uwzględnieniem tzw. normatywnej powierzchni lokalu w art. 5 ustawy. Wszystkie te warunki i kryteria muszą być spełnione łącznie, aby możliwe było przyznanie dodatku mieszkaniowego w wysokości ustalonej zgodnie z zasadami określonymi w art. 6 ustawy o dodatkach mieszkaniowych.

Z zakresu spraw rozpoznawanych na podstawie tej ustawy nastąpił znaczny spadek ilości wnoszonych odwołań w tym zakresie. Kolegium głównie utrzymywało w mocy decyzje organów pierwszej instancji, gdyż nie pozostawiono organom w tych sprawach możliwości działania w ramach uznania administracyjnego.

Natomiast powodem uchylenia zaskarżonych decyzji była nieusprawiedliwiona nadinterpretacja art. 7 ust. 3 ww. ustawy w przypadku ustalenia rażącej dysproporcji pomiędzy wykazanymi w deklaracji niskimi dochodami, a faktycznym stanem majątkowym osób ubiegających się o dodatki mieszkaniowe.

         Wynikało to z braku definicji pojęcia „rażącej dysproporcji” zawartej w ww. ustawie. Orzecznictwo sądowoadministracyjne dot. tej kwestii pozwoliło na przyjęcie pewnego stanowiska i tak Wojewódzki Sąd Administracyjnego w Bydgoszczy sygn. akt SA/Bd 1039/13 z dnia 08 stycznia 2014r., stwierdził iż rażąca dysproporcja, o której stanowi przywoływany przepis art. 7 ust. 3 ustawy o dodatkach mieszkaniowych, oznacza oczywistą i łatwo zauważalną różnicę między sytuacją majątkową ustaloną przez pracownika socjalnego podczas przeprowadzonego wywiadu środowiskowego, a deklarowanymi przez stronę dochodami. Ustalenia poczynione w tym zakresie przez organ powinny wskazywać na sytuację, która mogłaby sugerować istnienie jeszcze innych niż wykazane w złożonej deklaracji przez wnioskodawcę źródeł dochodu (por. wyrok NSA z dnia 7 lutego 2008 r., sygn. akt I OSK805/07, wyrok NSA z dnia 16 lipca 2008 r., sygn. akt I OSK 1510/07). Zauważyć też należy, że nieposiadanie dochodów, a posiadanie majątku, nie oznacza automatycznie wystąpienia rażącej dysproporcji w rozumieniu art. 7 ust. 3 pkt 1 ustawy. Celem nadrzędnym art. 7 ust. 3 ww. ustawy jest wyeliminowanie przypadków, w których dodatek mieszkaniowy wypłacany byłby na rzecz osób, których stan majątkowy pozwala na uiszczanie opłat związanych z zajmowanym mieszkaniem, a które wykazują dochody, lub ich brak, uzasadniające prawo do tego świadczenia. Chodzi zatem o osoby, które dysponują dochodami nie dającymi się udowodnić w drodze (dopuszczonych przez prawo, a więc przede wszystkim o osoby osiągające je nielegalnie lub je ukrywające ( por. wyrok WSA w Opolu z dnia 29 maja 2012r. , sygn. akt II SA/Op 100/12). Sam fakt posiadania majątku nie może skutkować wydaniem decyzji odmawiającej  przyznania zasiłku. Warto w tym miejscu przytoczyć pogląd wyrażony przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 31 sierpnia 2006 r., sygn. akt I OSK 1198/05, według którego dodatek mieszkaniowy może nawet zostać przyznany osobom uznawanym w opinii publicznej za majętne (właścicielom domów czy odrębnych lokali mieszkalnych), jeżeli wykażą one, że ich sytuacja dochodowa odpowiada ustawowym kryteriom, gdyż decydujące znaczenie ma nie tyle sam stan majątkowy, ale uzyskiwany dochód przez gospodarstwo domowe w rozumieniu art. 3 ust. 3 i 4 ustawy o dodatkach mieszkaniowych, w tym również dochód uzyskiwany z posiadanych dóbr materialnych.

Warto podkreślić, że z decyzją przyznającą dodatek mieszkaniowy ściśle powiązano nowy rodzaj finansowego wsparcia najuboższych: zryczałtowany dodatek energetyczny- świadczenie wprowadzone z dniem 1 stycznia 2014r. na podstawie wprowadzonej definicji „odbiorca wrażliwy energii elektrycznej” wynikającej ze zmienionego Prawa energetycznego (Dz. U. z 2013r., poz. 984) i co do zasady – przyznawany na okres na jaki przyznano dodatek mieszkaniowy.

Nie odnotowano żadnego odwołania w tym temacie w 2015r.

---------------------------------------------------------------------------------------------

Świadczenia rodzinne stanowią obok uregulowań dotyczących pomocy społecznej element systemu wsparcia rodzin wymagających finansowego wsparcia w zakresie częściowego pokrycia wydatków na utrzymanie dzieci oraz osób legitymujących się orzeczeniami o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności i ich rodzinom, które normuje ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 114 ).

Duża liczba spraw napływających do Kolegium dotyczyła odmowy przyznania zasiłków rodzinnych wraz z dodatkami z uwagi na nie spełnienie przesłanek określonych w art. 5 ust. 1 i 2 wymienionej ustawy, zgodnie z którym zasiłek rodzinny przysługuje osobom, o których mowa w art. 4 ust. 2, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty 674,00 zł, ust. 2 stanowi, iż w przypadku gdy członkiem rodziny jest dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności, zasiłek rodzinny przysługuje, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty 764,00 zł. Wysokość wskazanych kwot jest od 1 listopada 2015r. ustalona zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 2015r. w sprawie wysokości dochodu rodziny albo dochodu osoby uczącej się stanowiących podstawę ubiegania się o zasiłek rodzinny i specjalny zasiłek opiekuńczy, wysokości świadczeń rodzinnych oraz wysokości zasiłku dla opiekuna (Dz. U. z 2015r. poz. 1238). Kolegium dostrzega, iż w dalszym ciągu występują problemy związane z ustalaniem dochodu utraconego i dochodu uzyskanego (art. 5 ust. 4,ust. 4a i ust. 4b ustawy). Rozpatrując sprawy w tym zakresie Kolegium podzieliło pogląd wyrażony w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 18 listopada 2014 r., sygn. akt III SA/Kr 773/14 oraz Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 16 czerwca 2015r. I SA/Wa 573/15. W przywołanych wyrokach Sądy z powołaniem się na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 28 stycznia 2014 r., sygn. akt I OSK 2094/13 /co prawda wyrok ten zapadł w sprawie o przyznanie świadczeń alimentacyjnych, jednakże jest aktualny na gruncie niniejszej sprawy. Zasady ustalania dochodu rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie, wynikający z art. 9 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2012 r. poz. 1228 ze zm.) są bowiem takie same jak w sprawach o świadczenia rodzinne/ wskazały, że "zestawienie treści ww. art. 9 ust. 4a z ustawowymi definicjami pojęć "dochód rodziny" i "dochód członka rodziny" prowadzi do wniosku, że w przypadku uzyskania dochodu przez członka rodziny po roku poprzedzającym okres świadczeniowy, przeciętny miesięczny dochód osiągnięty przez niego w roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy należy powiększyć o kwotę uzyskanego dochodu z miesiąca następującego po miesiącu, w którym dochód został osiągnięty. Ustalając natomiast wysokość dochodu rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie, trzeba ustalić dochód każdego z członków rodziny, następnie dochody te zsumować i podzielić przez liczbę osób w rodzinie. (...)”

Kolegium znane są orzeczenia Wojewódzkich Sądów Administracyjnych reprezentujących odmienne stanowisko, że dochód uzyskany powinien być doliczony do dochodu za rok poprzedzający, a całość podzielona następnie przez 12 miesięcy i przez liczbę członków rodziny. W ten sposób zostanie obliczony dochód rodziny powiększony o uzyskany dochód, jak przewiduje to art. 9 ust. 4a ustawy w sposób realizujący jej cele i umożliwiający uzyskanie świadczenia. Nie może bowiem dochodzić do sytuacji, kiedy uzyskany przez stronę czy członka rodziny dodatkowy, a późniejszy dochód z jednego miesiąca będzie w sposób zasadniczy decydował o prawie do zasiłku za okres wcześniejszy (por. wyroki: WSA w Łodzi z dnia 9 lipca 2013 r., II SA/Łd 403/13; WSA w Szczecinie z dnia 12 września 2013 r., II SA/Sz 353/13; WSA we Wrocławiu z dnia 23 października 2013 r., IV SA/Wr 320/13, WSA w Lublinie z dnia 29 czerwca 2012 r., I SA/Lu 440/12, publ. cbois, wyroki WSA w Lublinie z dnia 10 grudnia 2010 r., II SA/Lu 582/10, Lex nr 753903 oraz z dnia 28 maja 2009 r., II SA/Lu 201/09, Lex nr 580289, wyrok NSA z dnia 9 grudnia 2010 r., I OSK 1321/10, Lex nr 744973, wyrok WSA w Białymstoku z dnia 15 grudnia 2011 r., II SA/Bk 797/11; wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 13 grudnia 2011 r., IV SA/Wr 525/11, CBOIS).

W 2015r. Kolegium rozpatrzyło szereg odwołań orzekając o przyznaniu dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego w sytuacji urodzenia więcej niż jednego dziecka podczas jednego porodu wskazując, iż przysługuje do każdego zasiłku, tj. osobno na każde z dzieci /na podstawie art. 8 ust. 2 w związku z art. 10 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych/. Kluczowe znaczenie w tej kwestii ma uchwała podjęta przez NSA w składzie siedmiu sędziów w dniu 26 czerwca 2014 r., sygn. akt I OPS 15/13. W uchwale tej wskazano, że dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego, o którym mowa w art. 10 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych, w przypadku korzystania z urlopu wychowawczego w celu sprawowania opieki nad więcej niż jednym dzieckiem urodzonym podczas jednego porodu, przysługuje do zasiłku rodzinnego na każde z tych dzieci.

Kolegium nie podzieliło stanowiska niektórych organów I instancji, które odmawiają przyznania dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka wobec faktu zawarcia nowego związku małżeńskiego (bądź pozostawiania w związku nieformalnym) przez rodzica wychowującego dziecko pochodzące z innego związku /art. 11a ust. 1 w zw. z art. 3 pkt 17a ustawy o świadczeniach rodzinnych/ Kolegium w tym zakresie podziela stanowisko prezentowane w wielu wyrokach sądów administracyjnych, które oceniając zgodność z prawem decyzji w przedmiocie dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka uznały, że fakt zawarcia nowego związku małżeńskiego przez rodzica samotnie wychowującego dziecko nie ma wpływu na sferę władzy rodzicielskiej i obowiązków alimentacyjnych względem tego dziecka. Dlatego mając na względzie wyżej wskazane regulacje konstytucyjne uznać należy, że dziecko wychowujące się w rodzinie rekonstruowanej nie traci statusu osoby wychowywanej przez samotnego rodzica. Dla takiej oceny nie ma znaczenia okoliczność, iż matka ubiegająca się o dodatek do zasiłku rodzinnego pozostaje w nowym związku małżeńskim (por. wyroki: WSA w Bydgoszczy z dnia 5 kwietnia 2011r., sygn. akt II SA/Bd 191/11; WSA w Olsztynie z dnia 26 października 2010r., sygn. akt II SA/Ol 782/10; WSA w Lublinie z dnia 30 września 2010r., sygn. akt II SA/Lu 353/10; WSA w Bydgoszczy z dnia 27 października 2009r., sygn. akt II SA/Bd 776/09; WSA w Gdańsku z dnia 8 października 2008r., sygn. akt II SA/Gd 489/08 – orzeczenia dostępne w internetowej Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych).

Duży odsetek spraw rozpatrywanych przez Kolegium do września 2015 stanowiły sprawy, do których Marszałek Województwa na podstawie art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. z 2013 r. poz. 1456) pełni funkcję instytucji właściwej w związku z udziałem Rzeczypospolitej Polskiej w koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w przypadku przemieszczania się osób w granicach Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Dnia 18 września 2015r. weszła w życie ustawa z dnia 24 lipca 2015r. o zmianie ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 1302). Zgodnie z art. 3 w ustawie z dnia 28 listopada 2003r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2015r. poz. 114, z poźn. zm.),  która wprowadziła następujące zmiany:

„1. W przypadku gdy osoba uprawniona do świadczeń rodzinnych lub członek rodziny tej osoby przebywa poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej w państwie, w którym mają zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenie społecznego, organ właściwy przekazuje wniosek wraz z dokumentami marszałkowi województwa.

2. W przypadku przebywania osoby uprawnionej do świadczeń rodzinnych lub członka rodziny tej osoby w dniu wydania decyzji przyznającej świadczenia rodzinne lub po dniu jej wydania poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej w państwie, o którym mowa w ust. 1, organ właściwy występuje do marszałka województwa o ustalenie, czy w sprawie mają zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

1.Organ właściwy oraz marszałek województwa mogą bez zgody strony zmienić lub uchylić ostateczną decyzję administracyjną, na mocy której strona nabyła prawo do świadczeń rodzinnych, jeżeli uległa zmianie sytuacja rodzinna lub dochodowa rodziny mająca wpływ na prawo do świadczeń rodzinnych, członek rodziny nabył prawo do świadczeń rodzinnych w innym państwie w związku ze stosowaniem przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, osoba nienależnie pobrała świadczenie rodzinne lub wystąpiły inne okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń.”

Art. 6. Postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji przyznającej świadczenia rodzinne wydanej przez organ właściwy w sprawie, w której mają zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, wszczęte i niezakończone przed dniem wejścia w życie ustawy, ulegają umorzeniu z mocy prawa. Po wejściu w życie powyższej regulacji Kolegium zwracało akta organowi I instancji.

         Duża liczba spraw rozpatrywanych przez Kolegium dotyczyła kwestii związanych z nienależnie pobranymi świadczeniami rodzinnymi.

W zakresie przepisów ustawy z dnia z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2015 r. poz. 859) oprócz reguł dotyczących udzielania pomocy osobom uprawnionym do świadczeń z funduszu alimentacyjnego ustawodawca określił w tym akcie prawnym także sposób postępowania wobec dłużników alimentacyjnych.

Wiele odwołań kierowanych do Kolegium w 2015r. dotyczyło decyzji odmawiających umorzenia należności w związku z wypłatą osobie uprawnionej świadczenia z funduszu alimentacyjnego. W tym miejscu przywołać należy wyrok Sądu Najwyższego gdzie Sąd wskazał, że zasadą jest egzekwowanie należności, natomiast ich umorzenie może nastąpić wyjątkowo tylko w sytuacjach szczególnych. Również brak stałych dochodów i związana z tym trudna sytuacja materialna, nie były w ocenie Sądu szczególną okolicznością w rozumieniu omawianego przepisu (wyrok z dnia 17 października 2006 r., III UK 77/06, OSNP 2007/21-22/326). Z kolei Naczelny Sąd Administracyjny wyjaśnił, że wydając decyzję o charakterze uznaniowym organ jest związany nie tylko przepisem, ale i celem ustanowionego przepisu oraz normami etycznymi. Uznanie administracyjne nie pozwala zatem organowi na dowolność w załatwieniu sprawy, ale jednocześnie nie nakazuje mu spełnienia każdego żądania obywatela (por. wyrok z dnia 9 marca 2006 r., I OSK 1267/05, LEX nr 198275). Decyzja w tym zakresie jest decyzją uznaniową wobec czego organ I instancji zobowiązany jest do wnikliwego przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w celu ustalenia, czy po stronie dłużnika występują wyjątkowe okoliczności, które są od niego niezależne i uniemożliwiają spłatę zadłużenia. Orzekając w ramach uznania administracyjnego, organ winien zbadać, czy sytuacja dłużnika zwracającego się o umorzenie wymaga zastosowania ulgi. Skoro ustawodawca wymaga, aby mieć wzgląd na sytuację dochodową i rodzinną to przyjąć trzeba, że umorzenie nienależnie pobranych świadczeń powinno być stosowane jedynie w uzasadnionych przypadkach. Nakłada się tym samym na organ właściwy obowiązek zbadania, czy przedmiotowy wniosek rzeczywiście dotyczy przypadku uzasadnionego. Organy I instancji nie zawsze prawidłowo prowadziły takie postępowania, wobec czego decyzje podlegały uchyleniu.

4. Gospodarka nieruchomościami.

W dalszym ciągu, podobnie jak w latach poprzednich najliczniejszą grupę spraw rozstrzyganych przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Słupsku w trybie ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami (jednolite teksty Dz. U. z 2014 poz. 518, Dz. U. z 2015 poz. 782 oraz Dz. U. 2015 poz. 1774) stanowiły odwołania od decyzji ustalających opłaty adiacenckie z tytułu wzrostu wartości nieruchomości, w związku z ich podziałem. W orzecznictwie organów pierwszej instancji podstawowym uchybieniem w wyżej wskazanym zakresie jest brak w uzasadnieniu wydanej decyzji jakiejkolwiek oceny operatu, a także w wypadku zgłaszania zastrzeżeń przez strony, brak przekazania ich rzeczoznawcy majątkowemu celem ustosunkowania się do zarzutów. W 2015 roku nasiliła się również rozbieżność stanowisk sądów administracyjnych w zakresie oceny prawidłowości szacowania nieruchomości po podziale na podstawie sumy wartości nieruchomości podobnych do działek geodezyjnych wchodzących w skład wycenianej nieruchomości. Wydaje się jednak, że stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego wyrażone
w uzasadnieniu wyroku z dnia 25 listopada 2015 roku, sygn. akt I OSK 480/14, przesądziło tę kwestię, wskazując, że nie można wyceniać wartości poszczególnych działek, ponieważ nie istnieją one jako nieruchomość.

Mniejsza liczba rozstrzygnięć dotyczyła opłat z tytułu wzrostu wartości nieruchomości w związku z wybudowaniem urządzeń infrastruktury technicznej, w tym z urządzeniem drogi.

Natomiast sprawy z zakresu ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w sprawo własności nieruchomości (jednolity tekst Dz. U. z 2012, poz. 83 ze zm.) w ubiegłym roku pojawiały się sporadycznie.

         Kolejnym zagadnieniem rozpatrywanym przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Słupsku są wnioski o ustalenie, że aktualizacja opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej jest nieuzasadniona lub uzasadniona w innej wysokości. Wzrost wartości opłaty rocznej wynikający z załączonych operatów jest wysoki, koszt sporządzenia drugiego operatu na zlecenie strony jeszcze wyższy, stąd tak istotne jest znaczenie mediacji prze Kolegium, która w większości wypadków umożliwia zawarcie ugody. Wartym podkreślenia jest, że w przeważającym zakresie (ponad 80%) spory na tle wysokości opłat rocznych z tytułu użytkowania wieczystego zakończono podpisaniem ugody oraz, że na orzeczenia Kolegium wpłynęły tylko dwa sprzeciwy.

5. Ochrona środowiska, ochrona przyrody oraz sprawy związane z gospodarką odpadami.

Ochrona przyrody:

       W roku 2015 praktycznie wszystkie postępowania prowadzone na gruncie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody dotyczyły wydawania zezwoleń na wycinkę drzew lub nakładania kar za tę wycinkę bez wymaganej prawem decyzji. Fundamentalne znaczenie na gruncie tych spraw miało wydanie przez Trybunał Konstytucyjny wyroku z dnia 1 lipca 2014r. (sygn. akt SK 6/12), mocą którego stwierdzono niezgodność art. 88 ust. 1 pkt 2 i art. 89 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody z Konstytucją i związana z tym faktem zmiana w/w ustawy z dniem 28 sierpnia 2015r. Po wejściu w życie zmian, z uwagi na treść przepisów przejściowych ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. o samorządzie gminnym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015r., poz. 1045, dalej: ustawa nowelizująca) wszystkie nieostateczne decyzje organów pierwszej instancji, które dotyczyły nakładania kar za nielegalną wycinkę, zostały uchylone i przekazane do ponownego rozpoznania organowi pierwszej instancji celem ustalenia, czy nowe przepisy nie są w tym zakresie względniejsze dla sprawcy (art. 53 ust. 3 ustawy nowelizującej). Pewne wątpliwości praktyczne wywołało stosowanie art. 53 ust. 4 ustawy nowelizującej, dotyczącego umarzania postępowań w sprawie kar pieniężnych za czyny, które nie są zagrożone tą karą na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody w nowym brzmieniu. Odnosi się to do spraw toczących się od wielu lat, które na przykład w wyniku uchylenia decyzji ostatecznych przez sąd administracyjny są prowadzone w dalszym ciągu przez organy administracji. Zgodnie z art. 89 ust. 10 ustawy o ochronie przyrody nie wszczyna się postępowania w sprawie wymierzenia administracyjnej kary pieniężnej, a postępowanie wszczęte w tej sprawie umarza się, jeżeli od końca roku, w którym usunięto lub zniszczono drzewo lub krzew albo uszkodzono drzewo, upłynęło 5 lat. Nie do końca jasnym jest, czy przepis odnosi się do sytuacji, o których mowa w art. 53 ust. 4 ustawy nowelizującej, a więc czy na jego podstawie należy przyjmować, że po pięciu latach od dnia wycinki drzewa, jest to czyn niezagrożony karą, czy też jest to dalej czyn zagrożony, którego karalność podlega przedawnieniu, z uwagi na upływ okresu pięcioletniego. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Słupsku orzekając w sprawach, w których nielegalna wycinka drzew następowała przed 1 stycznia 2009r. stosowało art. 53 ust. 4 ustawy nowelizującej, wydając rozstrzygnięcia o umorzeniu postępowania. W jednym przypadku, dotyczącym bardzo wysokiej kary, zakończyło się to jednak skierowaniem przez wójta gminy wniosku do prokuratury o rozpatrzenie zasadności skierowania skargi do sądu administracyjnego na decyzję Kolegium przez prokuratora.

Ochrona środowiska:

       W zakresie ochrony środowiska większość spraw prowadzonych przez Kolegium dotyczyła ustalenia środowiskowych uwarunkowań dla inwestycji w oparciu o ustawę z dnia 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. W tym przypadku zauważone problemy dotyczyły przede wszystkim:

- ustalenia kręgu stron postępowania. Przykładowo pod uwagę były brane wyłącznie osoby, których nieruchomości położone były na obszarze ponadnormatywnego oddziaływania inwestycji, z pominięciem osób będących właścicielami nieruchomości, znajdujących się w obszarze oddziaływania poniżej  wartości normatywnych,

- sposobu uzasadniania orzeczeń przez organy pierwszej instancji (z uwagi na dodatkowe wymogi w tym zakresie wynikające z art. 85 ust. 2 ustawy ooś),

- oceny zgodności inwestycji z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. W tym zakresie zauważono tendencję do „pomijania” przez organy pierwszej instancji tych postanowień planu, które wiązałyby się z koniecznością stwierdzenia niezgodności przedsięwzięcia z MPZP,

- odmowy ustalenia środowiskowych uwarunkowań z uwagi na naciski społeczne, bez powołania się na jedną z przyczyn określonych w art. 77 ust. 1, art. 80 ust. 2, art. 81 ust. 1 – 3, które zgodnie z przeważającą linią orzeczniczą sądów administracyjnych (por. np. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 30 czerwca 2011r. sygn. akt II SA/Gd 312/11, albo wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 17 listopada 2011r., sygn. akt IV SA/Wa 1383/11, opubl.: orzeczenia.nsa.gov.pl) są wyłącznymi podstawami odmowy wydania pozytywnej decyzji środowiskowej,

- udziału organizacji społecznych w postępowaniach dotyczących udziału społeczeństwa, wobec zmiany z dniem 1 stycznia 2015r. brzmienia art. 44 ust. 1 ustawy ooś. W wielu przypadkach organy pierwszej instancji dopuszczały do udziału organizacje, które nie spełniały wymogu funkcjonowania przez okres 12 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania w sprawie, wydając w tym zakresie postanowienia, które nie były zaskarżane i stawały się ostateczne,

- niestosowania się przez organy pierwszej instancji do ocen prawnych i wskazań wyrażonych w wyrokach Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku, po uchylaniu decyzji pierwszoinstancyjnych i decyzji Kolegium przez ten Sąd.

       Całościowa analiza problemów na gruncie orzekania w roku 2015r. w sprawach środowiskowych wykazała, że poza kwestią związaną z nowymi zasadami udziału w postępowaniach organizacji społecznych, problemy prawne pozostają podobne do tych, które miały miejsce w latach ubiegłych.

6. Prawo o ruchu drogowym, drogi publiczne, transport drogowy.

         W kategorii spraw objętych przepisami ustawy z dnia 21 marca 1985r. o drogach publicznych do najczęściej występujących należały:

1.  Wymierzanie administracyjnej kary pieniężnej za zajęcie pasa drogowego w czasie wykraczającym poza określony w zezwoleniu jego zarządcy na urządzenie reklamy, punktu handlowego itp.

         Uzasadnione wątpliwości zdaniem składów orzekających – wynikają z „opieszałości” organów gmin przy podejmowaniu z urzędu postępowań administracyjnych w sprawie naliczeń kary za cały okres faktycznego zajęcia pasa drogowego. Zważywszy na niejednolite orzecznictwo sądów administracyjnych, wątpliwym byłoby przyjęcie za uprawnioną tezy, że brak niezwłocznego zawiadomienia strony samowolnie zajmującej pas drogowy ogranicza, bądź wręcz wyłącza prawo organu do naliczenia kary. A ograniczanie, a nawet wyłączenie tego prawa wydaje się być zasadne w sytuacji, gdy kara za zajęcie pasa drogowego poza terminem zakreślonym w decyzji zezwalającej sięga kilkudziesięciom tysięcy złotych, a o jej wysokości przesądza wyłącznie sięgająca kilkuset ( a zdarzają się przypadki, że przekracza 1000 ) liczba dni zajętego pasa drogowego bez zezwolenia.

Podobnym problemem jest ustalenie opłaty za lokalizowanie w pasie drogowym obiektów budowlanych lub urządzeń niezwiązanych z potrzebami zarządzania drogami lub potrzebami ruchu drogowego.

Uprawnionym – w ocenie Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Słupsku - wydaje się być założenie, że tak jak w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (art. 37 ust. 3), czy ustawie o gospodarce nieruchomościami (art. 98a ust. 1) ustawodawca winien określić terminy w jakich organy administracji publicznej mogłyby te opłaty ustalać.  

2.  Odmowy wydania zezwoleń na lokalizację i urządzenie zjazdu z drogi publicznej na działkę bądź wjazdu z działki na taką drogę. Decyzje Kolegium obejmowały rozstrzygnięcia obejmujące ocenę, czy organy gmin przy wydawaniu decyzji odmownych nie przekraczały granic uznania administracyjnego. Nazbyt często zdarza się, że wnioskodawcy odmawiano wydania pozytywnej dla niego decyzji pomimo spełnienia warunków określonych w §§ 77 i 79 rozporządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 2 marca 1999r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne.

         W uzasadnieniu odmownych decyzji powoływano się na przepis art. 29 ust. 4 ustawy o drogach publicznych, stanowiący, że…” zarządca drogi może odmówić wydania zezwolenia…” Uchylając decyzję organów I instancji Kolegium wskazywało na „nieprzekonywującą” interpretację przepisów ustawy i rozporządzenia dokonaną przez organ I instancji oraz wyraźnie naruszenie przepisów art. 7 i 77 Kodeksu postępowania administracyjnego.

3. Dochodzenie przez organ gminy bądź uprawniony podmiot zwrotu koniecznych wydatków ( wynagrodzenia ) za usunięcie i przechowywanie pojazdów mechanicznych.

Tak jak w pierwszych z opisywanych kategorii spraw wspomniano o „opieszałości” organów gmin, w tej kategorii mamy do czynienia z jaskrawym przykładem przedłużenia przez uprawnione osoby terminu na załatwienie sprawy obejmującej zwrot poniesionych wydatków związanych z usunięciem i przechowywaniem pojazdu.

Przeważającą część spraw z tej dziedziny stanowiły zażalenia na postanowienia o wysokości opłat za dozór wydawane przez Starostę Powiatu. Kolegium wielokrotnie (również w poprzednich latach), uchylało zaskarżone postanowienia Starosty i przekazywało sprawy do ponownego rozpatrzenia temu organowi. Pomimo zaleceń wydawanych przez Kolegium w zakresie sposobu naliczania opłat, popartych wyrokami Wojewódzkich Sądów Administracyjnych oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego, organ I instancji ignorował te zalecenia i orzekał według własnych koncepcji i wyliczeń, a m.in.:

- pomniejszając średnie dobowe stawki za dozór nad pojazdem o 50% (bez podstawy prawnej),

- wyliczając średnią dobową stawkę za dozór nad pojazdem w oparciu o średnią ważoną pomniejszoną o średnioroczny wskaźnik wzrostu cen towarów i usług,

- wyliczając średnią dobową stawkę za dozór nad rowerem w oparciu o stawkę dobową za dozór nad samochodem (tj. pojazdem o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 t.), podzielonej przez 5 „z uwagi na fakt, iż na miejscu samochodu można postawić co najmniej 5 rowerów”.

Z uwagi na fakt, iż Starosta w dalszym ciągu wydawał postanowienia sprzeczne z zaleceniami organu II instancji, Kolegium postanowiło w przedmiotowych sprawach uchylać zaskarżone postanowienia i orzekać o wysokości opłat za dozór nad pojazdami.

Podstawą do naliczenia opłaty przez Kolegium były stawki dobowe za dozór sprawowany nad konkretnym typem pojazdu wynikające z umów zawieranych przez Starostę z przedsiębiorcami świadczącymi usługi dozoru na obszarze Powiatu z lat 2011-2013, stawki te zostały zsumowane, uśrednione arytmetycznie i przemnożone przez liczbę dób w zależności od czasookresu w jakim dany pojazd znajdował się na parkingu strzeżonym.

4. Wejście w życie z dniem 19 stycznia 2013r. ustawy o kierujących pojazdami z jednoczesnym stosowaniem przepisów ustawy Prawo o ruchu drogowym spowodowało znaczny wzrost wpływu spraw obejmujących zagadnienie ruchu drogowego osób uprawnionych do kierowania pojazdami. Wzrost ilościowy spraw rozpatrzonych przez Kolegium wynika wprost z rozszerzenia nadzoru przez organy administracji publicznej w zakresie:

- skierowania na badania lekarskie i psychologiczne w celu stwierdzenia istnienia lub braku przeciwwskazań zdrowotnych i psychologicznych do kierowania pojazdami,

- wydania decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy bądź cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami,

- skierowania na egzamin sprawdzający kwalifikacje.

         Rozstrzygając odwołania od decyzji kierujących na badania lekarskie i psychologiczne Kolegium zauważyło, że organy I instancji bez przeprowadzenia w najmniejszym choćby zakresie postępowania wyjaśniającego wydawały zaskarżone decyzje wobec każdej osoby, co do której Komendant Policji lub Prokurator wystąpił z wnioskiem, o jakim mowa w art. 99 ust. 2 pkt 2 ustawy o kierujących pojazdami.

          Jedynym uzasadnieniem decyzji kierujących na badanie lekarskie i psychologiczne jest przywołanie cytatu z ustawy, że tenże organ na podstawie informacji i ustaleń stanu faktycznego uzyskanych w ramach wykonywania zadań własnych stwierdza istnienie uzasadnionych zastrzeżeń, co do stanu zdrowia kierowcy.

         Kolegium stoi na stanowisku, że organ przed skierowaniem kierowcy na badania zobowiązany jest udowodnić poza wszelką wątpliwość, że w konkretnej sprawie zaistniały uzasadnione i poważne zastrzeżenia, co do stanu zdrowia tej osoby.

         Nową kategorią spraw rozstrzyganych przez Kolegium Odwoławcze opisał w swym wystąpieniu kierowanym do Prezesów SKO z 27 listopada 2015r. Wiceprezes SKO we Wrocławiu.

Podzielając opinię, że należałoby odróżnić postępowanie mandatowe i ewentualnie postępowanie sądowe w sprawie o wykroczenia od postępowania administracyjnego w sprawie zatrzymania prawa jazdy na trzy miesiące w przypadku, gdy kierujący pojazdem przekroczył dopuszczalną prędkość o więcej niż 50 km/h na obszarze zabudowanym Słupskie SKO nie wdając się w rozważania natury ustrojowej uchyliło wiele decyzji administracyjnych uzasadniając swoje decyzje naruszeniem przepisów prawa malerialnego – ustawy z dnia 11 maja 2001r. – Prawo o miarach i jej przepisów wykonawczych oraz prawa procesowego – art. 7, 77 i 80 Kodeksu postępowania administracyjnego.

Przyczynkiem do „wnikliwego rozpatrzenia sprawy” był zarzut Policji, że dopuszczający się wykroczenia jazdy z niedozwoloną prędkością na obszarze zabudowanym jechali najczęściej z prędkością 101 -103 km/h. Tymczasem – w ocenie SKO w Słupsku zarzut przekroczenia dozwolonej prędkości o więcej niż 50 km/h nie mieści się w granicach błędu każdego urządzenia pomiarowego używanego przez Policję, o jakich mowa w § 21 pkt 2 lit. b oraz § 22 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 17 lutego 2014r. w sprawie wymagań oraz szczegółowego  zakresu badań i sprawdzeń wykonywanych podczas prawnej kontroli metrologicznej tych przyrządów pomiarowych (Dz. U. z 2014r. poz. 281).

Przykładowo – zarzut Policji, że kierujący pojazdem jechał z prędkością 101,4 km/h oznacza w świetle przywołanych wyżej przepisów, że mógł jechać z prędkością od 98,4 km/h do 104,4 km/h. Powyższe oznacza, że zarzut przekroczenia dozwolonej prędkości o więcej niż 50 km/h jest bezpodstawny.

 Odrębną grupę spraw obejmowały te, w których kierujący pojazdem przedkładał swoje dokumenty: wydruk z tachografu przedstawiający wykres prędkości i przyśpieszenia jego samochodu bądź wydruki z monitoringu pojazdu za pomocą GPS „Styl Jazdy”.

We wszystkich z rozpatrzonych przez Kolegium sprawach, Starostowie Powiatowi te dowody w sprawie pozostawiali bez rozpatrywania i oceny.

W powyżej omawianych sprawach Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Słupsku uchylało zaskarżone decyzje, odmawiało zatrzymania prawa jazdy i zobowiązywało do zwrotu zatrzymanego prawa jazdy.

Na powyższe decyzje nie złożono ani jednej skargi. 

7. Egzekucja  administracyjna.

         Wśród spraw z zakresu egzekucji administracyjnej w roku 2015 znalazły się sprawy związane z egzekucją należności wynikających z tytułu opłat dodatkowych za parkowanie, mandatów nakładanych w wyniku stwierdzenia naruszenia przepisów ruchu drogowego, opłat targowych, opłat skarbowych, kar porządkowych, stwierdzonych tytułami wykonawczymi.

Większość spraw zakończyła się utrzymaniem w mocy postanowień                             organu I instancji. Wpłynęło również kilka zażaleń na postanowienia organu I instancji  w sprawie uznania zarzutów zobowiązanego za nieuzasadnione, co do których stwierdzono uchybienie terminu do wniesienia środka odwoławczego i odmówiono jego przywrócenia.

         Rozpoznawane były również sprawy dotyczące zwrotu koniecznych wydatków związanych z wykonywaniem dozoru oraz wynagrodzenie za dozór nad pojazdami usuniętymi z drogi publicznej, które rozpatrywano na podstawie art. 102 §2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

 W omawianym okresie wystąpił jeden przypadek wniesienia skargi na czynności organu egzekucyjnego na podstawie art. 54 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

8. Inne.
9. Poważnych zaległości w rozpatrywaniu spraw nie było.
10. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Słupsku w roku 2015 złożyło 2 skargi kasacyjne na wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku. Naczelny Sąd Administracyjny rozpatrzył w 2015r. 19 spraw. W 7 sprawach oddalił skargę kasacyjną Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Słupsku, w 1 sprawie uchylił wyrok WSA do ponownego rozpoznania, w 8 sprawach umorzył postępowania, a w 3 sprawach uchylił wyroki oraz oddalił skargi stron.
11. W roku 2015 w Samorządowym Kolegium Odwoławczym w Słupsku nie przeprowadzono żadnej kontroli.
12. W okresie sprawozdawczym Prezes Kolegium nie wydał postanowień sygnalizacyjnych.
13. Działalność pozaorzecznicza Kolegium:

         Ważnym zagadnieniem w działalności pozaorzeczniczej Kolegium było podejmowanie działań na rzecz podnoszenia poziomu orzecznictwa administracyjnego oraz podnoszeniu kwalifikacji i poziomu wiedzy prawniczej przez członków i pracowników Kolegium. Osiągnięciu tych celów służył m. in. udział członków Kolegium w konferencjach organizowanych przez Krajową Reprezentację Samorządowych Kolegiów Odwoławczych oraz inne kolegia w kraju.

         W dniach 27 - 29 maja 2015r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Słupsku tradycyjnie było organizatorem konferencji szkoleniowej w Rowach dla członków etatowych i prezesów samorządowych kolegiów odwoławczych oraz kierowników biur. Szkolenie poświęcone było m. in. nowej sytuacji procesowej organu administracji w postępowaniu sądowo-administracyjnym, zmianom w ustawach o dostępie do informacji publicznej i ochronie danych osobowych oraz krajowym ramom interoperacyjności, zarządzaniu bezpieczeństwem informacji. Równolegle tj. w dniu 28 maja 2015r. odbyło się w Zgromadzenie Ogólne KRSKO.