Informacja za 2020r.

[1]  -  patrz  pkt 1.  ppkt 1.2. ,

[2] - dot. spraw, które wpłynęły do SKO w roku objętym informacją, a do których zastosowanie mają przepisy Ppsa tj. m.in. skargi, skargi kasacyjne, zażalenia i inne, wykonywane w trybie tej ustawy – patrz m.in. przyp.11;

[3] - decyzje (postanowienia) kończące postępowanie odwoławcze (zażaleniowe) prowadzone przed SKO jako organem II instancji (w tym art. 134 Kpa) oraz inne wydane w tym postępowaniu np. zawieszenie postępowania – art. 97 § 1 i 98 Kpa lub art. 201 § 1 i art. 204 § 1 Op ;

[4] - decyzje (postanowienia) kończące postępowanie prowadzone po wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy wydane przez SKO w trybie art. 127 § 3 Kpa oraz decyzje (postanowienia) kończące postępowanie odwoławcze (zażaleniowe) prowadzone przed SKO jako organem II instancji w trybie art. 221 Op ;

[5] - decyzje (postanowienia) wydane przez SKO jako organ I instancji np. w postępowaniu dot. stwierdzenia nieważności (art. 156 § 1 Kpa oraz art. 247 § 3 Op) lub wznowienia postępowania (art. 145 § 1 Kpa oraz art. 240 § 1 Op), postanowienia wydane w trybie art. 65 § 1, art. 66 § 1 i 3 Kpa, art. 169 § 4 Op  oraz inne wydane w tych postępowaniach np. zawieszenie postępowania – art. 97 § 1 i 98 Kpa lub art. 201 § 1 i art. 204 § 1 Op ;

[6]  - np. postanowienia dot. sporów kompetencyjnych (art. 22 § 1 pkt 1 Kpa), wyznaczenia organu wskutek wyłączenia (art.25-27 Kpa oraz art.130 i 132 Op), dopuszczenia organizacji społecznej do udziału w postępowaniu (art.31§ 2 Kpa), odmowy przywrócenia terminu (art. 59 § 1 i 2 Kpa), odmowy udostępnienia akt ( art. 74 § 2 Kpa oraz art. 179 § 2 Op), wniosku o wyjaśnienie, uzupełnienie oraz sprostowanie (art.113 Kpa oraz art.213 i 215 Op), wniosku o wstrzymanie wykonania decyzji (art.224 § 3 pkt 2 Op), opłat i kosztów postępowania (dział IX Kpa);

[7]  -  dot. również postanowień zgodnie z art. 144 Kpa oraz art. 239 Op

[8]  -  dot. również postanowień zgodnie z art. 126 Kpa oraz art. 219 Op

[9] -  dot. spraw, które nie zostały załatwione przez SKO w roku objętym informacją ;

[10]  - liczba skarg skierowanych do sądu w stosunku do ogólnej liczby podjętych przez kolegium w roku objętym informacją rozstrzygnięć podlegających zaskarżeniu;

[11]  - obejmuje inne sprawy prowadzone przez Kolegium w trybie przepisów Ppsa np. wezwanie do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3), wniosek o sprostowanie omyłki pisarskiej (art. 156), wniosek o uzupełnienie wyroku (art. 157), wystąpienie o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego (art. 15 § 1 pkt 4 w zw. z art. 4), wniosek o zawieszenie postępowania przed sądem i o podjęcie zawieszonego postępowania (art. 123-131) czy wznowienie postępowania (art. 270) itd. ;

 

 

INFORMACJE DODATKOWE I WNIOSKI

1. Wybrane problemy z orzecznictwa Kolegium.

P o d a t k i   i   o p ł a t y   l o k a l n e

 

            W sprawach podatkowych w roku 2020 odnotowano w orzecznictwie przede wszystkim problemy natury proceduralnej, choć występowały także problemy z interpretacją przepisów materialnego prawa podatkowego.

            Liczną grupę uchylanych decyzji stanowiły sprawy udzielania ulg w zapłacie zobowiązań podatkowych (w szczególności umarzania zaległości podatkowych). Chodzi głównie o sposób rozumienia niedookreślonych pojęć zawartych w art. 67a Ordynacji podatkowej „ważny interes podatnika” oraz „interes publiczny”. Daje się zauważyć praktyka niedostatecznego wyjaśnienia okoliczności świadczących (zdaniem organów I instancji) o braku istnienia wymienionych wyżej przesłanek. Pod tym względem wiele decyzji podatkowych cechowały poważne braki w uzasadnieniu faktycznym i prawnym. W omawianych sprawach organy podatkowe I instancji bardzo często w sposób niewystarczający określały sytuację majątkową podatnika, która, ich zdaniem, pozwala na wywiązanie się z zobowiązań bez konieczności zastosowania instytucji umorzenia. Zdarzało się także, że organy podatkowe w ogóle nie odnosiły się do kwoty zaległości podatkowej i odsetek za zwłokę. Można także zaobserwować trudności przy stosowaniu ulg w stosunku do przedsiębiorców w oparciu o art. 67b Ordynacji podatkowej.

            Zarówno w sprawach stosowania ulg w zapłacie zobowiązań podatkowych, jak i sprawach wymiaru zobowiązań (gdy stan faktyczny uległ zmianie w porównaniu do roku poprzedniego) zdarzało się, że organy podatkowe nie stosowały dyspozycji w art. 165 i 200 Ordynacji podatkowej. Postępowania podatkowe wszczynane były z urzędu, lecz z pominięciem wydania stosownego postanowienia, a podatnicy nie byli zawiadamiani o możliwości wypowiedzenia się w sprawie zebranego materiału dowodowego.

            Jeśli chodzi o wymiar zobowiązań obciążających przedmioty opodatkowania stanowiące współwłasność kilku osób, powodem uchylania decyzji organów I instancji bywało pomijanie niektórych współwłaścicieli (podatników) i kierowanie decyzji tylko do niektórych z nich. W braku informacji nt. śmierci podatnika organom podatkowym zdarzało się też kierować decyzje podatkowe do osób zmarłych.

            Należy zwrócić również uwagę na częste błędne zastosowanie instytucji nadzwyczajnego wzruszenia decyzji ostatecznej głównie poprzez zmianę decyzji ostatecznej i wznowienie postępowania podatkowego. Pojawiały się przypadki, iż w razie zmiany okoliczności faktycznych mających miejsce po doręczeniu decyzji ustalającej zobowiązanie podatkowe, organ podatkowy wznawiał postępowanie zamiast zastosować tryb uregulowany w art. 254 Ordynacji podatkowej.

            Na uwagę zasługują także zagadnienia opodatkowania podatkiem od nieruchomości. Najczęstsze spory interpretacyjne dotyczyły opodatkowania gruntów i budynków znajdujących się w posiadaniu przedsiębiorcy.

W tych sprawach w części, decyzje samorządowych organów podatkowych pierwszej instancji nie były prawidłowe z uwagi na budzące wątpliwości interpretacyjne ustawy o podatkach i opłatach lokalnych oraz zmianę wcześniejszej linii orzeczniczej sądów administracyjnych.

Nadal występowała ponadto bardzo duża liczba zaskarżonych decyzji określających wysokość podatku od nieruchomości, będących w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe, a objętych umowami ustanawiającymi na nich służebność przesyłu na rzecz przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą w zakresie, min.: dystrybucji i przesyłu energii elektrycznej. Sprawy wynikały z ujednolicenia stanowiska w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego i dotyczyły lat 2013-2018. Pogląd prawny Kolegium w tych sprawach był zgodny z orzecznictwem NSA.

Pojawiła się także znaczna grupa spraw dotycząca zwrotu nadpłat w podatku od nieruchomości, których zwrotu domagały się jednostki organizacyjne Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe, po uiszczeniu należnego podatku za 2018r. Problemem występującym w tej grupie spraw była kwestia określenia wysokości zobowiązania podatkowego, wynikająca z art. 73 § 4a Ordynacji podatkowej.

 

             Egzekucja  administracyjna

 

W roku 2020 wśród spraw z zakresu egzekucji administracyjnej odnotowano wpływ spraw związanych z egzekucją należności wynikających z tytułu nieuiszczenia podatku od nieruchomości, łącznego zobowiązania pieniężnego, opłaty dodatkowej za nieuiszczenie opłaty za postój pojazdu w SPP, opłat za przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności, nienależnie pobranych świadczeń pieniężnych, nałożonej grzywny w celu przymuszenia oraz egzekucji decyzji dotyczącej nakazu wykonania robót mających na celu przywrócenie właściwych stosunków wodnych. Wpłynęła także jedna skarga na bezczynności  organu  I instancji, która została oddalona.

Większość spraw zakończyła się utrzymaniem w mocy orzeczeń organów  I instancji. Wydano jedno postanowienie uchylające postanowienie organu I instancji i umarzające postępowanie egzekucyjne w sprawie egzekucji decyzji dotyczącej nakazania wykonania robót mających na celu przywrócenie właściwych stosunków wodnych, trzy postanowienia uchylające orzeczenia organów I instancji  i przekazujące sprawy do ponownego rozpatrzenia. Jedna sprawa została zakończona pismem przekazującym wedle właściwości odwołanie wniesione przez stronę z pominięciem organu wydającego postanowienie.

 

Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne.

W roku 2020 zakres postępowań prowadzonych na gruncie ustawy z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz.U. z 2019r., poz. 293 ze zm.) objął ustalenia lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz ustalenia warunków zabudowy dla terenów, dla których brak jest obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Sprawy te w znacznym zakresie mają charakter konfliktogenny i prowadzone są wielokrotnie przy udziale kilkunastu, a nawet kilkudziesięciu podmiotów, którym przysługuje przymiot stron, co skutkuje długotrwałością postępowań. Dotyczy to w szczególności postępowań o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego (tak odwoławczych, jak i prowadzonych w trybach nadzwyczajnych).

W sprawach o ustalenie warunków zabudowy w roku 2020 zaobserwowano, iż  organy I instancji wyznaczały granice obszaru analizowanego w sposób zgodny z wytycznymi zawartymi w § 3 ust. 2 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 26 sierpnia 2003r. w sprawie sposobu ustalenia wymagań dotyczących nowej zabudowy w przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (Dz. U. Nr 164, poz. 1588 ze zm.). Problemem natomiast była kwestii oceny spełnienia warunku kontynuacji funkcji zabudowy w obszarze analizowanym (możliwość wprowadzenia nowej funkcji lub funkcji uzupełniającej istniejącą zabudowę oraz współistnienie zabudowy zagrodowej z zabudową mieszkaniową jednorodzinną). Istotną zmianą było utrwalenie się jednolitej linii orzeczniczej w kwestii braku możliwości ustalania warunków zabudowy dla inwestycji planowanej na części działki ewidencyjnej. Kolegium stanowczo zwracało uwagę, iż odejście od powyższej zasady jest możliwe wyjątkowo, powołując się w tym względzie na stanowisko doktryny oraz w orzecznictwa (zob. wyrok NSA z dnia 16 stycznia 2018r., sygn. akt II OSK 743/17 oraz Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Komentarz, pod red. M. Wierzbowskiego i A. Plucińskiej-Filipowicz, wyd. drugie, Wolters Kluwer, s. 623; patrz także: wyrok NSA z dnia  9 lipca 2015r., sygn. akt II OSK 491/14 oraz wyrok NSA z dnia 5 września 2019r. sygn. akt II OSK 2447/17,  gdzie za dopuszczalne uznano wydanie decyzji o warunkach zabudowy dla części działki, która w pozostałej części jest objęta planem miejscowym).

W odniesieniu do decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego rozstrzygnięcia organów I instancji podlegały weryfikacji w zakresie niewystarczającego wykazania podstaw prawnych do odmowy ustalenia lokalizacji inwestycji celu publicznego lub co do nieprawidłowości w zakresie dokonania analizy kwalifikacji planowanego przedsięwzięcia przy uwzględnieniu przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. z 2016r. poz. 71), w szczególności w odniesieniu do przedsięwzięć polegających na budowie stacji bazowych telefonii komórkowych.

             

Pomoc społeczna, świadczenia rodzinne, oświata ( stypendia, pomoc materialna ) dodatki mieszkaniowe, sprawy socjalne.

System pomocy społecznej funkcjonuje w oparciu o ustawę z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (tekst jednolity z dnia 17 września 2020r. Dz. U. z 2020 r. poz. 1876 ), według której dokonano podziału na świadczenia pieniężne i niepieniężne. Prawo do świadczeń w tym systemie przysługuje osobom i rodzinom, które nie są w stanie same pokonać trudnych sytuacji życiowych, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Podstawowym warunkiem przyznania pomocy jest zaistnienie jednego z problemów określonych w ustawie, a w przypadku świadczeń pieniężnych - dochód, którego wysokość nie przekracza kryteriów dochodowych ustalonych w oparciu o rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej z dnia 11 lipca 2018 r. ( Dz. U. z 2018 r. poz. 1358 ), które weszło w życie z dniem 1 października 2018 r. i jest nadal obowiązujące, zgodnie z tym rozporządzeniem kryteria dochodowe wynoszą: dla osoby samotnie gospodarującej wynosi kwotę 701 zł, a dla osoby w rodzinie wynosi kwotę 528 zł.

W roku 2020 odnotowano spadek liczby odwołań z zakresu zasiłków celowych i zasiłków celowych specjalnych. W ocenie Kolegium zwiększona pomoc państwa ze środków z budżetu państwa skierowana na wsparcie rodzin spowodowała, że zmniejszyła się liczba beneficjentów pomocy społecznej.

Na tle ustawy o pomocy społecznej pojawiły się problemy związane z kierowaniem osób wymagających całodobowej opieki do domów pomocy społecznej, a zwłaszcza z ustalaniem odpłatności za pobyt tych osób w placówkach. Często osoby bliskie osobie umieszczonej w placówce zupełnie nie uświadamiają sobie jak wysokie koszty pobytu osoby wymagającej opieki należy ponosić.

W 2020 r. w dalszym ciągu największa liczba spraw napływających do Kolegium dotyczyła odmowy przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, a podstawą odmowy było to, że nie jest spełniona przesłanka wynikająca z art. 17 ust. 1b. ustawy o świadczeniach rodzinnych z dnia 28 listopada 2003r. (tekst jednolity z dnia 9 grudnia 2019 r. Dz.U. z 2020 r. poz. 111), w którym unormowano, że świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała: nie później niż do ukończenia 18. roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia.

Konsekwentnie tak jak w 2019r. Kolegium przyjęło stanowisko, że art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych wymaga uwzględnienia skutków, jakie dla treści wskazanego przepisu miało wydanie przez Trybunał Konstytucyjny w dniu 21 października 2014 r., wyroku o sygn. akt K 38/13 (Dz. U. z 2014 r., poz. 1443). W kwestii skutków cytowanego wyroku Trybunału Konstytucyjnego istnieje ugruntowana linia orzecznicza sądów administracyjnych, które w odniesieniu do opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych wnoszących o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego po wyroku Trybunału, dostrzegają jego wpływ na obecną sytuację tych podmiotów i wyrażają stanowisko o konieczności uchylenia decyzji (por.m.in. wyrok NSA z dnia 26 kwietnia 2019 r. sygn. I OSK 8/19, wyrok NSA z 2 sierpnia 2016 r., sygn. akt I OSK 923/16 oraz wyrok z 4 listopada 2016 r., sygn. akt I OSK 1578/16). Podkreślenia wymaga, że przy wydawaniu po raz kolejny decyzji przez organ pierwszej instancji i związania stanowiskiem i wytycznymi Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Słupsku w kwestii interpretacji wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r., sygn. akt K 38/13, organy dokonują interpretacji wbrew tym wytycznym.

Powodem odmowy przyznania świadczenia pielęgnacyjnego było ustalenie, iż starając się o świadczenie pielęgnacyjne wnioskujący pobierają specjalny zasiłek opiekuńczy bądź zasiłek dla opiekuna. W orzecznictwie sądowoadministracyjnym przyjmuje się, że art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. b ustawy o świadczeniach rodzinnych winien być wykładany w ten sposób, że wprawdzie wyklucza on możliwość pobierania dwu świadczeń jednocześnie, jednakże nie uniemożliwia wyboru przez uprawnionego świadczenia także wówczas, gdy jedno z nich jest już przyznane wcześniejszą decyzją. Przepisy prawa umożliwiają zainteresowanym wybór świadczenia (art. 27 ust. 5 ustawy o świadczeniach rodzinnych), organ nie może czynić jakichkolwiek przeszkód w uzyskaniu świadczenia korzystniejszego. Wręcz przeciwnie - winien przedsięwziąć takie czynności, by strona mogła z tego prawa wyboru skorzystać (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 grudnia 2018 r., sygn. akt I OSK 1175/18).

Kolejną negatywną przesłanką do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego zawartą w uzasadnieniach decyzji organów pierwszej instancji było wskazanie art. 17 ust. 5 pkt 2a ustawy o świadczeniach rodzinnych stanowiącym o braku uprawnienia do świadczenia pielęgnacyjnego, jeżeli osoba wymagająca opieki pozostaje w związku małżeńskim, chyba że współmałżonek legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.

W ocenie Kolegium obowiązek alimentacyjny małżonka wyprzedza innych krewnych osoby niepełnosprawnej, a zatem - co do zasady - małżonek osoby niepełnosprawnej, o ile nie jest osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, ma prawo ubiegać się o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu opieki nad niepełnosprawną żoną/mężem. W orzecznictwie sądów administracyjnych wyrażono stanowisko, zgodnie z którym pozostawanie osoby wymagającej opieki w związku małżeńskim stanowi przeszkodę w przyznaniu świadczenia pielęgnacyjnego innemu członkowi rodziny tylko wtedy, gdy małżonek jest w stanie skutecznie opiekę sprawować. Możliwe jest natomiast przyznanie świadczenia innemu członkowi rodziny, gdy małżonek osoby niepełnosprawnej, z przyczyn od siebie niezależnych i nie wynikających z jego woli, nie jest zdolny do sprawowania nad nią opieki, mimo, że nie posiada on orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 19 czerwca 2019 r., sygn. akt II SA/Go 254/19; wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 20 września 2013 r., sygn. akt I OSK 46/13; wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z dnia 8 października 2019 r., sygn. akt II SA/Rz 810/19).

Przeszkodą do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego było ustalenie, otrzymywania przez odwołujących emerytury. Należy przedstawić, że orzecznictwo w tym zakresie nie jest jednolite. Naczelny Sąd Administracyjny w wyrokach z dnia 28 czerwca 2019 r., sygn. akt I OSK 757/19, z dnia 8 stycznia 2020 r., sygn. akt I OSK 2392/19 oraz z dnia 30 kwietnia 2020 r., sygn. akt I OSK 1546/19, stanął na stanowisku, że osobie posiadającej uprawnienie do jednego ze świadczeń wymienionych w art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a u.ś.r., należy przyznać świadczenie pielęgnacyjne, w wysokości stanowiącej różnicę między wysokością tego świadczenia wynikającą z ustawy i pobieranym świadczeniem emerytalnym lub rentowym. Natomiast w wyroku z dnia 15 grudnia 2020 r. I OSK 1983/20, Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że osoba, która spełnia warunki do przyznania wyższego świadczenia pielęgnacyjnego i chce je otrzymać, a pobiera emeryturę, winna móc dokonać wyboru jednego z tych świadczeń przez rezygnację z pobierania świadczenia niższego. Wybór może zrealizować przez złożenie do organu rentowego wniosku o zawieszenie prawa do emerytury na podstawie art. 103 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Mając na uwadze jednoznaczne regulacje wynikające z art. 17 ust. 5 pkt 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych, świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba sprawująca opiekę ma m.in. ustalone prawo do emerytury, renty, renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka przyznanej w przypadku zbiegu prawa do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno-rentowego, w tym zakresie w większości odwołań od wyżej wymienionych decyzji Kolegium utrzymywało w mocy.

Prawo do świadczeń w tym systemie przysługuje osobom i rodzinom, które nie są w stanie same pokonać trudnych sytuacji życiowych, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.

Pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w formie finansowej, rzeczowej oraz w formie usług.

System świadczeń pomocy społecznej wspiera finansowo osoby i rodziny o niskich dochodach oraz pozbawione dochodu.

Podstawowym warunkiem przyznania pomocy jest zaistnienie jednego z problemów określonych w ustawie, a w przypadku świadczeń pieniężnych - dochód, którego wysokość nie przekracza kryteriów dochodowych ustalonych w oparciu o rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej z dnia 11 lipca 2018 r. ( Dz. U. z 2018 r. poz. 1358 ), które weszło w życie z dniem 1 października 2018 r. i jest nadal obowiązujące.

 Zgodnie z tym rozporządzeniem kryteria dochodowe wynoszą: dla osoby samotnie gospodarującej wynosi kwotę 701 zł, a dla osoby w rodzinie wynosi kwotę 528 zł.

Stosownie zaś do art. 8 ust. 1 ustawy, prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, przysługuje: 1) osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kwoty 701 zł, zwanej dalej "kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej", 2) osobie w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza kwoty 528 zł, zwanej dalej "kryterium dochodowym na osobę w rodzinie".

 

W roku 2020 zakres postępowań prowadzonych na gruncie ustawy o pomocy społecznej nie różnił się od zakresu z lat ubiegłych i dotyczył problemów, które pogrupowano w następujący sposób:

• ekonomiczne – ubóstwo, bezrobocie,
• zdrowotne – niepełnosprawność, długotrwała lub ciężka choroba,
• rodzinne – potrzeba ochrony macierzyństwa lub wielodzietność, bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych lub prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych, sieroctwo, przemoc w rodzinie,
• społeczne – bezdomność, alkoholizm lub narkomania, trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego, brak umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej całodobowe placówki opiekuńczo-wychowawcze,
• pozostałe – zdarzenie losowe lub sytuacja kryzysowa, trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy, potrzeba ochrony ofiar handlu ludźmi,
• klęski żywiołowe lub ekologiczne.

            Należy wskazać, że w roku 2020 r. odnotowano dalszy wzrost wydatków skierowanych na pomoc społeczną i wsparcie rodzin w wychowaniu dzieci, zarówno z budżetu państwa, jak i z budżetów jednostek samorządu terytorialnego.

Zaznaczył się zatem wzrost wydatków jednostek samorządowych wszystkich kategorii na finansowanie infrastruktury społecznej, czyli placówek opiekuńczo-wychowawczych, domów pomocy społecznej, ośrodków wsparcia i rodzin zastępczych. Wyższe, niż przed rokiem, były wydatki na składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze. Wyraźnie przyspieszyła dynamika wydatków na zadania nałożone przez ustawę o opiece nad dziećmi.

Kolegium zauważyło, że w ostatnim okresie coraz mniej jest osób i rodzin o niskich dochodach czy też pozbawionych jakiegokolwiek dochodu, skoro zwiększona została pomoc państwa ze środków z budżetu państwa i coraz więcej zostało skierowanych środków finansowych na wsparcie rodzin, a taka sytuacja spowodowała i sprawiła, że w ostatnim okresie zmniejszyła się liczba osób korzystających z pomocy pieniężnej i tym samym zmalała liczba wniosków o wsparcie finansowe z pomocy społecznej w postaci zasiłków pieniężnych.

            Na tle tej ustawy spora część spraw dotyczyła ponoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej, zwolnienia z opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej oraz ustalania jej wielkości.

            Zasady dotyczące ponoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej zostały określone w art. 60, art. 61 ust. 1 – 3 i ust. 2 ustawy o pomocy społecznej, w którym ustalono kolejność osób zobowiązanych do ponoszenia opłaty uzależnionej jedynie od kryterium dochodowego określonego w ustawie.

Ustawa o pomocy społecznej w art. 60 ust. 1 wprowadza generalną zasadę, zgodnie z którą pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny do wysokości średniego miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca. Osoby zobowiązane do wnoszenia opłaty za pobyt w domu społecznej określone zostały w art. 61 ust. 1 ustawy. Są to w kolejności:

1) mieszkaniec domu,

2) małżonek, zstępni przed wstępnymi,

3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej, przy czym osoby i gmina określone w pkt 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność.

Innymi słowy, jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale I OPS 7/17 z dnia 11 czerwca 2018 r., wynikający z mocy ustawy obowiązek ponoszenia opłaty za osobę przebywającą w domu pomocy społecznej, ciążący z mocy prawa na określonych podmiotach, wymaga swego skonkretyzowania i zindywidualizowania zarówno co do wysokości, jak i osoby nim obciążonej. Formą, oprócz umowy, może tu być decyzja, o której mowa w art. 59 ust. 1 ww. ustawy.

Naczelny Sąd Administracyjny w uzasadnieniu wyroku wydanego w sprawie o sygn. akt I OSK 204/10 stwierdził, że stosunek prawny polegający na udzieleniu świadczenia z pomocy społecznej, w tym również świadczenia w formie usług opiekuńczych w domu pomocy społecznej, ma charakter publicznoprawny (administracyjny). Właściwy organ decyzją orzeka o skierowaniu do domu pomocy społecznej, o umieszczeniu w konkretnej placówce oraz ustala opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej osoby skierowanej, jak też ustala należną opłatę od osób bliskich osobie umieszczonej w placówce, indywidualizując przewidziany w przepisach art. 60 ust. 1 i 61 ust. 1 i 2 ustawy obowiązek ponoszenia opłat za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej przez wymienione w tych przepisach osoby. Decyzja o ustaleniu opłat za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej ma charakter konstytutywny.

Obowiązek wywodzący się z art. 61 ust. 1 pkt 2 ustawy o pomocy społecznej, chociaż pozostaje w funkcjonalnym związku z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego o alimentacji, nie jest obowiązkiem alimentacyjnym, lecz publicznoprawnym ciężarem powstającym z chwilą przyjęcia osoby skierowanej do d.p.s.

Kolegium zgadza się z tezami zawartymi w wyroku WSA w Gliwicach z dnia 14 czerwca 2018 r., sygn. IV SA/Gl 56/18. Wskazuje się tam: "Zasada kolejności (...) oznacza, że w sytuacji, gdy osoba umieszczona w domu pomocy społecznej nie jest w stanie ponosić kosztów pobytu w placówce, obowiązek wnoszenia opłat spoczywa na małżonku, w następnej kolejności na zstępnych, w dalszej kolejności na wstępnych, a jeszcze w dalszej - na gminie, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej. (...).

Prawidłowy sposób ustalenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej ponoszonej przez zstępnego osoby pozostającej w tym domu polega na obliczeniu wysokości dochodu na osobę w rodzinie podmiotu zobowiązanego, to jest poprzez podzielenie sumy dochodów członków rodziny przez ilość członków rodziny, a następnie odjęciu od tej kwoty sumy odpowiadającej 300 % kryterium dochodowego na osobę w rodzinie. Wynik powyższego działania matematycznego ( o ile stanowi liczbę dodatnią) stanowi górną granicę opłaty jaką obciążyć można daną osobę zobowiązaną  (stanowisko takie zajął Naczelny Sąd Administracyjny w uzasadnieniu wyroku z dnia 10 maja 2017 r., sygn. akt I OSK 2820/16.)

 Art. 61 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej zawiera zamknięty krąg osób, w stosunku do których można orzec o obowiązku ponoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej i jednocześnie wynika z niego kolejność, w jakiej wymienione podmioty ponoszą odpłatność. O ile reguła kolejności dotyczy podmiotów wskazanych powyżej, o tyle nie można mówić o kolejności w sytuacji wystąpienia obowiązku ponoszenia opłat przez kilkoro zstępnych. Każdy z nich ma bowiem taki sam obowiązek ponoszenia opłat, a jedynie różnicować je może osiągane kryterium dochodowe każdego zstępnego. Z żadnego przepisu ustawy, ani z innego przepisu funkcjonującego w systemie prawnym nie wynika, że organ administracji może w sposób arbitralny dokonać wyboru osoby spośród osób zobowiązanych do ponoszenia tej opłaty, będących zstępnymi i tylko w stosunku do niej prowadzić postępowanie. W takiej sytuacji bowiem organ powinien prowadzić postępowanie jednocześnie w stosunku do wszystkich osób należących do tego samego kręgu osób zobowiązanych do ponoszenia opłaty za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej.

Zgodnie z dominującym poglądem sądów administracyjnych organ winien prowadzić jedno postępowanie w przedmiocie ustalenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej odnośnie wszystkich zobowiązanych zgodnie z przepisami ustawy. Dzięki temu wszyscy zainteresowani wiedzieliby w jaki sposób został wyliczony dochód poszczególnych zobowiązanych, mogliby zatem kwestionować prawidłowość wyliczenia dochodu dla danego zobowiązanego. Należy opowiedzieć się za stanowiskiem, iż w przypadku, gdy organ zdecydował się na oddzielne postępowania, to uczestnikami takich postępowań winni być wszyscy zainteresowani. Stanowisko takie zajął Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w wyroku z dnia 29 września 2020 r., sygn. akt. II SA/Gl 773/20.

 Podobne ustalenia należałoby przyjąć wobec kręgu wstępnych.

Z kolei odmowy zwolnienia z tej odpłatności zawarte zostały w art. 64 ww. ustawy. Przy czym brzmienie tego przepisu nie pozostawia wątpliwości, co do uznaniowości jego stosowania. Organy I instancji rozpoznające prośbę o zwolnienia z odpłatności za pobyt w placówce, nie mają obowiązku przyznania takiego zwolnienia, ale mają takie prawo. Fakultatywność orzeczenia o zwolnieniu z odpłatności zależna jest od sytuacji materialnej i rodzinnej osób zobowiązanych do opłat.

Decyzje wydawane w tym przedmiocie w większości nie nosiły znamion dowolności i wskazywały na kryteria podjętej decyzji.

Jedną z form pomocy społecznej jest skierowanie i umieszczenie w domu pomocy społecznej osoby wymagającej całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, niemogącej samodzielnie egzystować w codziennym życiu, której nie można zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych, o czym stanowi art. 54 ust. 1 ustawy.

W tym zakresie w większości odwołań od wyżej wymienionych decyzji Kolegium utrzymywało w mocy.

 

Gospodarka nieruchomościami.

W dalszym ciągu, podobnie jak w latach poprzednich najliczniejszą grupę spraw rozstrzyganych przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Słupsku w trybie ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami (tekst jednolity Dz. U. 2020 poz. 1990) stanowiły odwołania od decyzji ustalających opłaty adiacenckie z tytułu wzrostu wartości nieruchomości, w związku z ich podziałem oraz w związku z wybudowaniem urządzeń infrastruktury technicznej, w tym z urządzeniem drogi. Mniejsza liczba rozstrzygnięć dotyczyła opłat z tytułu wzrostu wartości nieruchomości wynikających z uchwalenia planu miejscowego i zbycia nieruchomości. W orzecznictwie organów pierwszej instancji podstawowym uchybieniem w wyżej wskazanym zakresie jest jedynie pobieżna ocena operatu szacunkowego w uzasadnieniu wydanej decyzji. W dalszym ciągu do rzadkości należy również przekazanie zastrzeżeń strony rzeczoznawcy majątkowemu celem ustosunkowania się do zarzutów.

Coraz liczniejszą grupę spraw stanowiły również odwołania od decyzji zatwierdzających podziały nieruchomości.

 

Ochrona środowiska, ochrona przyrody oraz sprawy związane z gospodarką odpadami.

Ochrona przyrody:

         W roku 2020 praktycznie wszystkie postępowania prowadzone na gruncie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody dotyczyły wydawania zezwoleń na wycinkę drzew, wyrażania sprzeciwów od zamiaru dokonania usunięcia lub nakładania kar za tę wycinkę bez wymaganej prawem decyzji. W przypadku zezwoleń na dokonanie wycinki, z uwagi na stan prawny obowiązujący od 17 czerwca 2017 r. (dzień wejścia w życie ustawy z dnia 11 maja 2017 r. o zmianie ustawy o ochronie przyrody, Dz. U. z 2017 r., poz. 1074), sprawy rozpatrywane w 2020 r. miały w zasadzie taki sam charakter, jak w latach poprzednich. W przypadku rozpatrywania odwołań od decyzji wyrażających sprzeciw wobec zamiaru wycinki, organy pierwszej instancji głównie powoływały się na art. 83f ust. 14 pkt 1 lit. b) ustawy o ochronie przyrody, zgodnie z którym właściwy organ może wyrazić sprzeciw wobec zamiaru wycinki drzew w przypadku lokalizacji drzewa na terenie przeznaczonym w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego na zieleń lub chronionym innymi zapisami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Zapisy planów miejscowych w tym zakresie są bardzo ogólne i ocenne (np. nakazujące zachować „cenne okazy”), jednakże Kolegium w większości utrzymywało zaskarżone decyzje w mocy.

         Niezależnie od powyższego, w dalszym ciągu kwestią problematyczną pozostaje właściwe wykazanie przez organy okoliczności związanych ze zniszczeniem i uszkodzeniem drzewa. Zdarzają się również problemy związane z właściwym ustaleniem sprawcy nielegalnej wycinki. W przypadku zlecenia prowadzenia robót budowlanych, sprawcą takiego usunięcia może być albo wykonawca robót, który jest czasowym „posiadaczem” placu budowy, albo też sam właściciel, który w projekcie budowlanym przewidział wycinkę drzew, co skutkuje zleceniem ich usunięcia wykonawcy.

         Ochrona środowiska:

 

W zakresie ochrony środowiska większość spraw prowadzonych przez Kolegium dotyczyła ustalenia środowiskowych uwarunkowań dla inwestycji w oparciu o ustawę z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. W toku rozpatrywania tych spraw zauważalne stały się dwie tendencje:

 

1. organy uzgadniające (przede wszystkim regionalny dyrektor ochrony środowiska), coraz częściej odstępują w wydawanych opiniach od stwierdzenia konieczności przeprowadzania ocen oddziaływania na środowisko. Z uwagi na powyższe coraz większa część decyzji środowiskowych jest wydawana bez przeprowadzenia ww. oceny, natomiast z nałożeniem na inwestora dodatkowych warunków w fazie realizacji i eksploatacji przedsięwzięcia;
2. coraz częściej postępowania przed organami pierwszej instancji są celowo przedłużane, do czasu uchwalenia przez radę gminy (miasta) miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, w którym wprost wyłącza się możliwość realizacji inwestycji negatywnie oddziałujących na środowisko.

            Problemem istniejącym już w przeszłości, jednak wciąż aktualnym, jest kwestia właściwego przeprowadzenia postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko dla przedsięwzięć, jakim są odkrywkowe kopalnie kruszywa. Zgodnie z art. 64 ust. 1 pkt 2 ustawy środowiskowej, organ inspekcji sanitarnej zajmuje stanowisko w sprawie jedynie co do niektórych przedsięwzięć, o których mowa w art. 72 ust. 11 ww. ustawy. Stanowisko takie nie jest zajmowane np. przed uzyskaniem koncesji na poszukiwanie lub rozpoznawanie kompleksu podziemnego składowania dwutlenku węgla oraz koncesji na wydobywanie kopalin ze złóż (art. 72 ust. 1 pkt 4 ustawy środowiskowej). Często jest jednakże tak, że realizacja przedsięwzięcia w postaci kopalni wiąże się ze zmianą sposobu zagospodarowania terenu rolnego lub leśnego, dla którego nie został uchwalony miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. W takim przypadku konieczne może być nie tylko uzyskanie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, ale również pozwolenia na budowę. Orzeczenia w tych sprawach powinny być poprzedzone wydaniem decyzji środowiskowej, nawet mimo tego, że w pierwszej kolejności jest ona potrzebna inwestorowi jedynie do uzyskania koncesji (a dopiero następnie decyzji o warunkach zabudowy lub pozwolenia na budowę). Na gruncie powyższego problemu, w dwóch rozpatrywanych sprawach Kolegium uznało za zasadne, by organ pierwszej instancji zwrócił się do właściwego organu inspekcji sanitarnej z prośbą o zasięgnięcie opinii w prowadzonym postępowaniu ocenowym. Stanowisko to zostało podzielone przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 5 listopada 2019 r., sygn. akt II SA/Gd 591/19 i utrzymane przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 12 marca 2020 r., sygn. akt
II OSK 570/20.

          

2. Działalność poza orzecznicza Kolegium – opiniowanie aktów prawnych, zgromadzenia krajowe i regionalne SKO, szkolenia, wydawnictwa, współpraca z innymi organami państwa i instytucjami.

1. Poważnych zaległości w rozpatrywaniu spraw nie było.
2. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Słupsku w roku 2020 złożyło 3 skargi kasacyjne na wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku.
3. W roku 2020 w Samorządowym Kolegium Odwoławczym w Słupsku nie przeprowadzono żadnej kontroli przez jednostki nadrzędne.
4. W okresie sprawozdawczym Prezes Kolegium nie wydał postanowień sygnalizacyjnych.
5. Łączna ilość spraw dot. świadczeń pielęgnacyjnych – 991,  w tym  sprawy dotyczące przyznania przez SKO świadczeń pielęgnacyjnych -706.
6. Działalność poza orzecznicza Kolegium:

            Ważnym zagadnieniem w działalności poza orzeczniczej Kolegium było podejmowanie działań na rzecz podnoszenia poziomu wiedzy i kwalifikacji zawodowych przez pracowników biura. Osiągnięciu tych celów służył m. in. udział pracowników Biura i Kierownictwa w szkoleniach.