Informacja za 2017r.

[1]  -  patrz  pkt 1.  ppkt 1.2. ,

[2] - dot. spraw, które wpłynęły do SKO w roku objętym informacją, a do których zastosowanie mają przepisy Ppsa tj. m.in. skargi, skargi kasacyjne, zażalenia i inne, wykonywane w trybie tej ustawy – patrz m.in. przyp.11;

[3] - decyzje (postanowienia) kończące postępowanie odwoławcze (zażaleniowe) prowadzone przed SKO jako organem II instancji (w tym art. 134 Kpa) oraz inne wydane w tym postępowaniu np. zawieszenie postępowania – art. 97 § 1 i 98 Kpa lub art. 201 § 1 i art. 204 § 1 Op ;

[4] - decyzje (postanowienia) kończące postępowanie prowadzone po wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy wydane przez SKO w trybie art. 127 § 3 Kpa oraz decyzje (postanowienia) kończące postępowanie odwoławcze (zażaleniowe) prowadzone przed SKO jako organem II instancji w trybie art. 221 Op ;

[5] - decyzje (postanowienia) wydane przez SKO jako organ I instancji np. w postępowaniu dot. stwierdzenia nieważności (art. 156 § 1 Kpa oraz art. 247 § 3 Op) lub wznowienia postępowania (art. 145 § 1 Kpa oraz art. 240 § 1 Op), postanowienia wydane w trybie art. 65 § 1, art. 66 § 1 i 3 Kpa, art. 169 § 4 Op  oraz inne wydane w tych postępowaniach np. zawieszenie postępowania – art. 97 § 1 i 98 Kpa lub art. 201 § 1 i art. 204 § 1 Op ;

[6]  - np. postanowienia dot. sporów kompetencyjnych (art. 22 § 1 pkt 1 Kpa), wyznaczenia organu wskutek wyłączenia (art.25-27 Kpa oraz art.130 i 132 Op), dopuszczenia organizacji społecznej do udziału w postępowaniu (art.31§ 2 Kpa), odmowy przywrócenia terminu (art. 59 § 1 i 2 Kpa), odmowy udostępnienia akt ( art. 74 § 2 Kpa oraz art. 179 § 2 Op), wniosku o wyjaśnienie, uzupełnienie oraz sprostowanie (art.113 Kpa oraz art.213 i 215 Op), wniosku o wstrzymanie wykonania decyzji (art.224 § 3 pkt 2 Op), opłat i kosztów postępowania (dział IX Kpa);

[7]  -  dot. również postanowień zgodnie z art. 144 Kpa oraz art. 239 Op

[8]  -  dot. również postanowień zgodnie z art. 126 Kpa oraz art. 219 Op

[9] -  dot. spraw, które nie zostały załatwione przez SKO w roku objętym informacją ;

[10]  - liczba skarg skierowanych do sądu w stosunku do ogólnej liczby podjętych przez kolegium w roku objętym informacją rozstrzygnięć podlegających zaskarżeniu;

[11]  - obejmuje inne sprawy prowadzone przez Kolegium w trybie przepisów Ppsa np. wezwanie do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3), wniosek o sprostowanie omyłki pisarskiej (art. 156), wniosek o uzupełnienie wyroku (art. 157), wystąpienie o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego (art. 15 § 1 pkt 4 w zw. z art. 4), wniosek o zawieszenie postępowania przed sądem i o podjęcie zawieszonego postępowania (art. 123-131) czy wznowienie postępowania (art. 270) itd. ;

 

 

INFORMACJE DODATKOWE I WNIOSKI

 

1. Wybrane problemy z orzecznictwa Kolegium.

P o d a t k i   i   o p ł a t y   l o k a l n e

 

            W sprawach podatkowych w roku 2017 odnotowano w orzecznictwie przede wszystkim problemy natury proceduralnej, choć występowały także problemy z interpretacją przepisów materialnego prawa podatkowego.

            Liczną grupę uchylanych decyzji stanowiły sprawy udzielania ulg w zapłacie zobowiązań podatkowych (w szczególności umarzania zaległości podatkowych). Chodzi głównie o sposób rozumienia niedookreślonych pojęć zawartych w art. 67a Ordynacji podatkowej „ważny interes podatnika” oraz „interes publiczny”. Daje się zauważyć praktyka niedostatecznego wyjaśnienia okoliczności świadczących (zdaniem organów I instancji) o braku istnienia wymienionych wyżej przesłanek. Pod tym względem wiele decyzji podatkowych cechowały poważne braki w uzasadnieniu faktycznym i prawnym. W omawianych sprawach organy podatkowe I instancji bardzo często w sposób niewystarczający określały sytuację majątkową podatnika, która, ich zdaniem, pozwala na wywiązanie się z zobowiązań bez konieczności zastosowania instytucji umorzenia. Często też organy podatkowe w ogóle nie odnosiły się do kwoty zaległości podatkowej i odsetek za zwłokę.

            Braki uzasadnienia faktycznego i prawnego dostrzegalne były również w decyzjach ustalających zobowiązania w podatku od nieruchomości wydawanych w oparciu o stan faktyczny odmienny od tego, który był podstawą wymiaru podatku w roku poprzednim. Użycie standardowego „wzorca” decyzji podatkowej z programu komputerowego (de facto pozbawionego uzasadnienia faktycznego) przez organy podatkowe powodowało, że podatnicy składali odwołania od decyzji ustalających zobowiązanie, nie rozumiejąc powodów zmiany wysokości wymiaru podatku.

            Zarówno w sprawach stosowania ulg w zapłacie zobowiązań podatkowych, jak i sprawach wymiaru zobowiązań (gdy stan faktyczny uległ zmianie w porównaniu do roku poprzedniego) zdarzało się, że organy podatkowe nie stosowały dyspozycji w art. 165 i 200 Ordynacji podatkowej. Postępowania podatkowe wszczynane były z urzędu, lecz z pominięciem wydania stosownego postanowienia, a podatnicy nie byli zawiadamiani o możliwości wypowiedzenia się w sprawie zebranego materiału dowodowego.

            Jeśli chodzi o wymiar zobowiązań obciążających przedmioty opodatkowania stanowiące współwłasność kilku osób, powodem uchylania decyzji organów I instancji bywało pomijanie niektórych współwłaścicieli (podatników) i kierowanie decyzji tylko do niektórych z nich. W braku informacji nt. śmierci podatnika organom podatkowym zdarzało się też kierować decyzje podatkowe do osób zmarłych.

            Należy zwrócić również uwagę na częste błędne zastosowanie instytucji nadzwyczajnego wzruszenia decyzji ostatecznej głównie poprzez zmianę decyzji ostatecznej i wznowienie postępowania podatkowego. Zdarzało się, że w przypadku zmiany okoliczności faktycznych mających miejsce po doręczeniu decyzji ustalającej zobowiązanie podatkowe, organ podatkowy wznawiał postępowanie zamiast zastosować tryb uregulowany w art. 254 Ordynacji podatkowej. Częściej zdarzały się jednak przypadki odwrotne, kiedy organ zmieniał decyzję ostateczną (art. 254), gdy wychodziły na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji nieznane organowi, który wydał decyzję.

            Na uwagę zasługują także zagadnienia opodatkowania podatkiem od nieruchomości. Najczęstsze spory interpretacyjne dotyczyły:

1. sposobu rozumienia pojęcia „względy techniczne uniemożliwiające wykorzystanie przedmiotu opodatkowania do prowadzenia działalności gospodarczej” przy wymiarach podatku dokonywanych do końca roku 2015  (art. 1a ust. 1 pkt 3 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych),
2. opodatkowania gruntów i budynków znajdujących się w posiadaniu przedsiębiorcy.

W tych sprawach w części, decyzje samorządowych organów podatkowych pierwszej instancji nie były prawidłowe z uwagi na budzące wątpliwości interpretacyjne ustawy o podatkach i opłatach lokalnych oraz zmianę dotychczasowej linii orzeczniczej sądów administracyjnych.

 

                                     Egzekucja  administracyjna

 

W roku 2017 wśród spraw z zakresu egzekucji administracyjnej odnotowano wpływ spraw związanych z egzekucją należności wynikających z tytułu opłat dodatkowych za parkowanie, mandatów nakładanych w wyniku naruszenia przepisów ruchu drogowego, opłat targowych, kar porządkowych, nieuiszczenia opłat z tytułu podatku od nieruchomości oraz opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, wynagrodzenia za dozór nad pojazdami usuniętymi z drogi publicznej.

Znaczna część spraw zakończyła się utrzymaniem w mocy orzeczeń organów I instancji. Wydano jedno postanowienie stwierdzające uchybienie terminu do wniesiona zażalenia na postanowienie o niedopuszczalności  zgłoszonego zarzutu.

Większość spraw dotyczyła kwestii związanych z tytułami wykonawczymi wystawionymi w związku z niepłaceniem podatku od nieruchomości.

 

Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne.

 

            W roku 2017 zakres postępowań prowadzonych na gruncie ustawy z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym objął ustalenia lokalizacji inwestycji celu publicznego, ustalenia warunków zabudowy oraz przywrócenie poprzedniego sposobu zagospodarowania.

W odniesieniu do decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego ich znaczna część była uchylana z uwagi na uchybienia organów I instancji co do niewystarczającego wykazania podstaw prawnych do odmowy ustalenia lokalizacji inwestycji celu publicznego lub co do nieprawidłowości w zakresie dokonania analizy kwalifikacji planowanego przedsięwzięcia przy uwzględnieniu przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. z 2016r. poz. 71).

W kwestii natomiast decyzji o warunkach zabudowy, ich znaczna część była uchylana przez Kolegium z uwagi na uchybienia dotyczące nieprawidłowości w wyznaczaniu obszaru analizowanego, a także w ustalaniu konkretnych parametrów architektoniczno-urbanistycznych w oparciu o wyniki przeprowadzanej w postępowaniu analizy funkcji oraz cech zabudowy i zagospodarowania terenu.

 

Pomoc społeczna, świadczenia rodzinne, oświata ( stypendia, pomoc materialna ) dodatki mieszkaniowe, sprawy socjalne.

 

Znaczną liczbę rozstrzygnięć podejmowanych przez Kolegium stanowiły decyzje wydawane w oparciu o normy zawarte w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1952) znowelizowana ustawą z dnia 7 lipca 2017r. o zmianie niektórych ustaw związanych z systemami wsparcia rodzin (Dz. U. z 2017 r. poz. 1428).

Kolegium rozpatrzyło szereg odwołań orzekając o przyznaniu dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego w sytuacji urodzenia więcej niż jednego dziecka podczas jednego porodu wskazując, iż przysługuje do każdego zasiłku, tj. osobno na każde z dzieci /na podstawie art. 8 ust. 2 w związku z art. 10 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych/. Kluczowe znaczenie w tej kwestii miała uchwała podjęta przez NSA w składzie siedmiu sędziów w dniu 26 czerwca 2014 r., sygn. akt I OPS 15/13. W uchwale tej wskazano, że dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego, o którym mowa w art. 10 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych, w przypadku korzystania z urlopu wychowawczego w celu sprawowania opieki nad więcej niż jednym dzieckiem urodzonym podczas jednego porodu, przysługuje do zasiłku rodzinnego na każde z tych dzieci.

Pomimo orzeczeń sądowych w tym zakresie oraz wykładni do tej pory prezentowanej w podobnych sprawach wyraz woli ustawodawcy stanowi wprowadzona zmiana ustawą z dnia 7 lipca 2017r. o zmianie niektórych ustaw związanych z systemami wsparcia rodzin (Dz. U. z 2017 r. poz. 1428), art. 10 ust. 2 otrzymał brzmienie: osobie, o której mowa w ust. 1, przysługuje jeden dodatek w wysokości 400,00 zł miesięcznie niezależnie od liczby dzieci pozostających pod jej opieką.

Rozpatrując sprawy dotyczące okresu zasiłkowego rozpoczynającego się od 1 listopada 2017r. nie ma podstaw do przyznania dodatku z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego - opieka nad więcej niż jednym dzieckiem urodzonym w trakcie jednego porodu, na każde z dzieci.

Istotne problemy orzecznicze wzbudzało wprowadzone do katalogu świadczeń rodzinnych na mocy ustawy z dnia 24 lipca 2015 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U z 2015 r., poz. 1217), która w tym zakresie weszła w życie z dniem 1 stycznia 2016 r. świadczenie rodzicielskie.

Podstawę odmowy przyznania świadczenia rodzicielskiego stanowił przepis art. 27 ust. 5 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych tj. z dnia 13 stycznia 2015 r. (Dz. U. z 2015 r. poz. 114), w brzmieniu: że w przypadku zbiegu uprawnień do następujących świadczeń: 1) świadczenia rodzicielskiego lub 2) świadczenia pielęgnacyjnego, lub 3) specjalnego zasiłku opiekuńczego, lub 4) dodatku do zasiłku rodzinnego, o którym mowa w art. 10, lub 5) zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów - przysługuje jedno z tych świadczeń wybrane przez osobę uprawnioną. Wskazując na zbieg uprawnień w przypadku świadczenia rodzicielskiego i świadczenia pielęgnacyjnego w stosunku do sprawowania opieki w przypadku różnych dzieci. Kolegium za nieprawidłowe uznawało takie stanowisko, bowiem odmienne rozstrzygnięcie tej kwestii było zakwestionowane przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku.

W orzecznictwie sądowoadministracyjnym zwracano uwagę, że "wskazany w art. 27 ust. 5 ustawy zbieg uprawnień do określonych w nim świadczeń ma zastosowanie tylko w sytuacji, gdy mamy do czynienia ze zbiegiem uprawnień w sensie podmiotowym zarówno co do osoby sprawującej opiekę lub wychowanie, jak i osoby wymagającej opieki. Innymi słowy przytoczony wyżej przepis art. 27 ust. 5 ustawy dotyczy prawa do przyznania jednego ze świadczeń rodzinnych na skutek zbiegu uprawnień na podstawie wyboru osoby uprawnionej w sytuacji wychowania lub opieki nad tym samym dzieckiem, a nie dotyczy przypadku, gdy mamy do czynienia ze zbiegiem uprawnień z tytułu wychowywania lub opieki nad różnymi dziećmi. Nie można bowiem przyjąć, że z punktu widzenia normy zawartej w art. 27 ust. 5 ustawy, istotne jest wyłącznie to, czy osoba uprawniona pobiera jedno ze świadczeń wymienionych w tym przepisie, a bez znaczenia pozostaje okoliczność nad kim sprawowana jest opieka lub wychowanie. Komentowany przepis stanowi bowiem o zbiegu uprawnień, które nie mogą być rozpatrywane bez badania przesłanek uprawnień w przypadku świadczenia rodzicielskiego i świadczenia pielęgnacyjnego, które są uprawnieniami przyznawanymi w stosunku do sprawowania opieki nad konkretnym podmiotem" (wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 23 sierpnia 2016 r., sygn. akt IV SA/Wr 158/16). Innymi słowy, świadczenie rodzicielskie i świadczenie pielęgnacyjne są uprawnieniami przyznawanymi w stosunku do sprawowania opieki nad konkretnym podmiotem, a zatem wyłączenie wynikające z art. 27 ustawy ma zastosowanie tylko w sytuacji, gdy dochodzi do zbiegu uprawnień w sensie podmiotowym zarówno co do osoby sprawującej opiekę, jak i podopiecznego (zob. wyrok WSA w Bydgoszczy z dnia 13 lipca 2016 r., sygn. akt II SA/Bd 617/16 oraz wyrok WSA w Gdańsku z dnia 27 października 2016 r., sygn. akt III SA/Gd 573/16, wyrok WSA w Gdańsku z dnia 24 listopada 2016r., sygn. akt III SA/Gd 908/16).

Ustawodawca postanowił uregulować także tę kwestię, wszelkie wątpliwości dotyczące wykładni omawianego przepisu rozwiewa treść art. 27 ust. 5 ustawy o świadczeniach rodzinnych w jego obecnym brzmieniu wprowadzonym ustawą nowelizujacą z dnia 7 lipca 2017 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z systemami wsparcia rodzin (Dz. U. poz. 1428) ustawodawca po słowach (cyt:): “przysługuje jedno z tych świadczeń wybrane przez osobę uprawnioną" dodał zwrot (cyt.): " – także w przypadku gdy świadczenia te przysługują w związku z opieką nad różnymi osobami" (art. 6 pkt 17 ustawy nowelizującej).

Świadczeniem, którego celem jest częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowywaniem dziecka w tym z opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb jest świadczenie wychowawcze uregulowane w ustawie z dnia 11 lutego 2016r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci tj. z dnia 15 września 2017 r. (Dz. U. z 2017 r. poz. 1851).

Na gruncie przywołanej ustawy odwołania dotyczyły treści art. 2 pkt 16 ustawy w którym zawarto definicję rodziny, zgodnie z którą przez rodzinę należy rozumieć odpowiednio następujących członków rodziny: małżonków, rodziców dzieci, opiekuna faktycznego dziecka oraz zamieszkujące wspólnie z tymi osobami, pozostające na ich utrzymaniu dzieci w wieku do ukończenia 25. roku życia, a także dzieci, które ukończyły 25. rok życia, legitymujące się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, jeżeli w związku z tą niepełnosprawnością przysługuje świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy albo zasiłek dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów; do członków rodziny nie zalicza się dziecka pozostającego pod opieką opiekuna prawnego, dziecka pozostającego w związku małżeńskim, a także pełnoletniego dziecka posiadającego własne dziecko; w przypadku gdy dziecko, zgodnie z orzeczeniem sądu, jest pod opieką naprzemienną obojga rodziców rozwiedzionych lub żyjących w separacji lub żyjących w rozłączeniu, dziecko zalicza się jednocześnie do członków rodzin obydwojga rodziców.

Kolegium uwzględniając tę regulację stoi na stanowisku, że konieczną przesłanką uprawniającą do zaliczenia dziecka do rodzin obojga rodziców jest legitymowanie się przez rodziców orzeczeniem sądu, z którego wynika, że opieka nad dzieckiem sprawowana jest naprzemiennie przez oboje rodziców.

Na uwagę zasługuje fakt, iż ustawą z dnia 7 lipca 2017r. o zmianie niektórych ustaw związanych z systemami wsparcia rodzin (Dz. U. z 2017 r. poz. 1428) w art. 19 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci dodano ust. 4-6. W praktyce świadczenie wychowawcze może przysługiwać nie wcześniej niż od miesiąca, od którego rodzic został zobowiązany do zapłaty alimentów, jeżeli spełnione są pozostałe warunki uprawniające do świadczenia - w przypadku dostarczenia tytułu wykonawczego. Od miesiąca złożenia wniosku, jeżeli spełnione są pozostałe warunki uprawniające do świadczenia - w przypadku dostarczenia dokumentów poświadczających okoliczności, o których mowa w art. 8 ust. 2 pkt 1-5.

Konsekwentnie tak jak w 2016r. Kolegium nie podziela stanowiska organów I instancji, które odmawiają przyznania dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka wobec faktu zawarcia nowego związku małżeńskiego (bądź pozostawiania w związku nieformalnym) przez rodzica wychowującego dziecko pochodzące z innego związku /art. 11a ust. 1 w zw. z art. 3 pkt 17a ustawy o świadczeniach rodzinnych/. Kolegium w tym zakresie podziela stanowisko prezentowane w wielu wyrokach sądów administracyjnych, które oceniając zgodność z prawem decyzji w przedmiocie dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka uznały, że fakt zawarcia nowego związku małżeńskiego przez rodzica samotnie wychowującego dziecko nie ma wpływu na sferę władzy rodzicielskiej i obowiązków alimentacyjnych względem tego dziecka. Dziecko wychowujące się w rodzinie rekonstruowanej nie traci statusu osoby wychowywanej przez samotnego rodzica.

Problemem często przejawiającym się w 2017r. była również odmowa przyznania zasiłków rodzinnych wraz z dodatkami z uwagi na nie spełnienie przesłanek określonych w art. 5 ust. 1 i 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych, zgodnie z którym zasiłek rodzinny przysługuje osobom, o których mowa w art. 4 ust. 2, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty 674,00 zł, ust. 2 stanowi, iż w przypadku gdy członkiem rodziny jest dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności, zasiłek rodzinny przysługuje, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty 764,00 zł. Wysokość wskazanych kwot jest od 1 listopada 2015r. ustalona zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 2015r. w sprawie wysokości dochodu rodziny albo dochodu osoby uczącej się stanowiących podstawę ubiegania się o zasiłek rodzinny i specjalny zasiłek opiekuńczy, wysokości świadczeń rodzinnych oraz wysokości zasiłku dla opiekuna (Dz. U. z 2015r. poz. 1238).

W dalszym ciągu występują problemy związane z ustalaniem dochodu utraconego i dochodu uzyskanego, w tym miejscu zwrócić należy uwagę, iż w art. 5 po ust. 4b dodano ust. 4c w brzmieniu: przepisów o utracie i uzyskaniu dochodu nie stosuje się do dochodu z tytułu zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej i dochodu z tytułu wyrejestrowania lub rozpoczęcia pozarolniczej działalności gospodarczej, jeżeli członek rodziny, osoba ucząca się lub dziecko pozostające pod opieką opiekuna prawnego utracili dochód z tych tytułów i w okresie 3 miesięcy, licząc od dnia utraty dochodu, uzyskali dochód u tego samego pracodawcy lub zleceniodawcy, lub zamawiającego dzieło lub ponownie rozpoczęli pozarolniczą działalność gospodarczą.

Zagadnienia dotyczące pomocy społecznej normuje ustawa z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (tekst jednolity Dz. U. z 2017 r. poz. 1769 ze zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot z pomocy społecznej z dnia 14 lipca 2015r. ( Dz. U. z 2015r. poz. 1058), które weszło w życie z dniem 1 października 2015r.

W roku 2017 ilość rozpatrywanych spraw przez Kolegium w tym zakresie utrzymało się na poziomie roku 2016 .

Zdecydowanie największa liczba odwołań dot. odmowy udzielania wsparcia finansowanego ze środków pomocy społecznej, jak też przyznawania zasiłków w kwotach niższych niż żądania beneficjentów zwracających się o tę formę pomocy ze względu na ograniczone środki finansowe, jakimi dysponują organy I instancji przy stale rosnącej liczbie osób wymagających pomocy .

Spora część spraw dotyczyła odmowy bądź przyznania zasiłku celowego w stopniu niewystarczającym w oparciu o normę wynikającą z art. 40 ust. 1 ustawy, który daje możliwość przyznania zasiłku celowego osobom lub rodzinom, które poniosły straty w wyniku zdarzenia losowego oraz w oparciu o art. 40 ust. 2 ustawy dający możliwość przyznania zasiłku celowego osobom lub rodzinom, które poniosły straty w wyniku klęski żywiołowej lub ekologicznej.

Sprawy te rozpatrywane były w związku ze stratami wyrządzonymi przez nawałnicę ( intensywne opady atmosferyczne i wichura), która miała miejsce w dniu 11 sierpnia 2017 r. na terenie naszego województwa.

Liczna część uchylanych decyzji w tym zakresie cechowała poważne braki w uzasadnieniu faktycznym i prawnym i często w sposób niewystarczający określały sytuację Strony. Często organy I instancji nie odnosiły się do oceny uszkodzeń spowodowanych działaniem zjawisk atmosferycznych oraz oceny procentowego zniszczenia w tym zakresie.

Zdaniem Kolegium analiza regulacji dot. udzielania pomocy finansowej z zakresu pomocy społecznej wskazywała, że obowiązujące przepisy prawa materialnego nie wyznaczają obiektywnych kryteriów ustalania zakresu pomocy społecznej ustalając w tym względzie szeroki zakres luzu decyzyjnego organom rozstrzygającym dana sprawę. Kolegium dostrzegło, że o ile przy decyzjach związanych sprawa była dość prosta, o tyle przy decyzjach uznaniowych w dalszym ciągu zauważono, że organy pomocy społecznej w sposób lakoniczny uzasadniały swoje decyzje dotyczące zarówno przyznawania świadczeń jak i odmowy ich przyznawania naruszając normę art. 107  3 Kodeksu postępowania administracyjnego.

Wiele spraw w zakresie odmowy przyznania zasiłków z pomocy społecznej spowodowana była niespełnieniem przesłanek określonych w art. 8 ww. ustawy, tj. przekroczeniem ustawowego kryterium dochodowego. W dalszym ciągu  kryterium dochodowe uprawniające do pobierania świadczeń z pomocy społecznej dla osoby samotnie gospodarującej wynosi 634 zł, a dla osoby w rodzinie 514 zł.

Wiele kontrowersji w tym  zakresie budziła definicja dochodu zawarta w art. 8 ust. 3 ustawy; w tym względzie wypowiedział się m.in. WSA w Gdańsku w wyroku z dnia 2 lutego 2017r., sygn. akt III SA/Gd 1044/16 stwierdzając, „że zgodnie z art. 8 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej za dochód należy uznać, nie przychód należny za dany miesiąc, ale przychód z miesiąca, niezależnie od tytułu i źródła uzyskania”.

Podobnie problematyczne były sprawy dotyczące uzyskania dochodu jednorazowego mające unormowanie w art. 8 ust. 11 ustawy, zwłaszcza dot. uzyskania jednorazowego dochodu ze sprzedaży mieszkania. 

Jeśli chodzi o „dochód mieszkaniowy” to stanowisko w tym względzie zajął Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 11 października 2016 r., sygn. akt I OSK 328/15, uznając, że „art. 8 ust. 3 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej posługuje się określeniem przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pomniejszoną o miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Oznacza to, że przychodem stanowiącym dochód w rozumieniu tego przepisu, jest dochód, który nie jest wolny od podatku ( art. 30e ust. 4 pkt 1). Skoro na mocy art. 21 ust. 1 pkt 131 dochód wydatkowany na cele mieszkaniowe, jest wolny od podatku dochodowego, to znaczy, to samo co „niepodlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym”.

Niejednokrotnie problemem, który się pojawił przy orzekaniu w sprawach odmowy przyznania zasiłków był też art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej stanowiący o braku współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym (…) w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej (…), nieuzasadniona odmowa podjęcia zatrudnienia, innej pracy zarobkowej przez osobę bezrobotną (…). W temacie braku współdziałania wypowiedział się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w wyroku z dnia 7 marca 2017 r., sygn. akt SA/GL 835/16 stwierdzając, że „ brak wypełnienia obowiązku współdziałania musi być zawiniony, a więc świadomy, a okoliczność ta musi znajdować potwierdzenie w zgromadzonym w aktach sprawy materiale, a uzasadnienie decyzji odmawiającej udzielenia pomocy z tego powodu powinno zawierać nie tylko wskazanie przyczyn współpracy, ale także analizę i ocenę sytuacji wnioskującego w odniesieniu do braku współpracy i rodzaju wnioskowanej pomocy’. Kolegium stwierdziło, że organy I instancji w tym zakresie miały problem w wykazaniu zawinionego i świadomego braku współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym (…) w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej i dlatego Kolegium uchylało decyzje w tym przedmiocie.

Należy także zwrócić uwagę na błędne zastosowanie weryfikacji ostatecznych decyzji administracyjnych przyznających świadczenia z pomocy społecznej na podstawie art. 106 ust. 5 ustawy o pomocy społecznej przez organy I instancji. W niektórych przypadkach organy w dalszym ciągu wydawały decyzje zmieniające lub uchylające z mocą wsteczną, mimo, iż wspominany przepis art. 106 ust. 5 ww. ustawy z uwagi na konstytutywny charakter decyzji nie przewiduje takiego rozstrzygnięcia.  Nadto przepisy ustawy o pomocy społecznej nie przewidują dokonywania zmiany wysokości świadczenia z określonym momentem ( dniem lub miesiącem), w którym zaistniało zdarzenie ją uzasadniające. Brak było zatem podstaw do wydawania decyzji uchylających lub zmieniających decyzje poprzednie od określonego terminu, a tym bardziej ze skutkiem ex tunc, co w dalszym ciągu miało miejsce. Z tego też względu Kolegium uchylało decyzje organów I instancji.

Kolegium zauważyło, że kolejną problematyczną grupą spraw były decyzje wydawane przez organy I instancji orzekające o zwrocie nienależnie pobranych świadczeń z pomocy społecznej, których pojawia się więcej niż w poprzednich okresach. Decyzje te wydawane przez organy I instancji nie uwzględniały rozważenia możliwości zastosowania art. 104 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej wskazującego, że w przypadkach szczególnie uzasadnionych, zwłaszcza jeżeli żądanie zwrotu wydatków na udzielone świadczenie  (...) stanowiłoby dla osoby zobowiązanej nadmierne obciążenie lub też niweczyłoby skutki udzielanej pomocy, organy mogą odstąpić od żądania takiego zwrotu, umorzyć kwotę nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, odroczyć termin płatności albo rozłożyć na raty.

Przy wydawaniu decyzji w przedmiocie ustalenia kwoty nienależnie pobranych świadczeń z pomocy społecznej w dalszym ciągu obowiązuje zasada, że „ wydanie decyzji o zwrocie nienależnie pobranego świadczenia winno być poprzedzone postępowaniem wyjaśniającym, w trakcie którego pracownik socjalny powinien dokonać analizy sytuacji materialnej, życiowej i rodzinnej osoby zobowiązanej do zwrotu świadczenia” – takie stanowisko zajął Wojewódzki Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 14 lipca 2017 r., sygn. akt II SA/Po 285/16.

Z tego względu spora część decyzji w tym zakresie była uchylania i przekazywana organom I instancji do ponownego rozpatrzenia.

Na uwagę zasługuje zagadnienie uregulowane w art. 106 ust. 7 ustawy o pomocy społecznej w stanie obowiązującym od 1 stycznia 2017 r. stanowiące, że

 „w przypadku złożenia przez osobę, która nie posiada orzeczenia o całkowitej niezdolności do pracy w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych lub orzeczenia o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, wniosku o przyznanie zasiłku stałego wraz z wymaganą dokumentacją oraz potwierdzeniem złożenia wniosku o przyznanie świadczenia uzależnionego od niezdolności do pracy albo wniosku o wydanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, wszczyna się postępowanie o ustalenie uprawnienia do zasiłku stałego, a następnie po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego, 1) w przypadku spełnienia warunków, o których mowa w art. 37 ust. 1 i 4, z wyłączeniem warunku całkowitej niezdolności do pracy - postępowanie zawiesza się do dnia dostarczenia orzeczenia, 2) w przypadku niespełnienia któregokolwiek z warunków, o których mowa w art. 37 ust. 1 lub 4, z wyłączeniem warunku całkowitej niezdolności do pracy- - odmawia się przyznania zasiłku stałego. Z kolei zgodnie z art. 106 ust. 8 ustawy o pomocy społecznej na okres zawieszenia postępowania przyznaje się z urzędu zasiłek okresowy w wysokości i na zasadach określonych w art. 38.  Przy czym należy zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 37 ust. 6 ww. ustawy, przy ustalaniu uprawnienia oraz wysokości zasiłku stałego do dochodu nie wlicza się kwoty zasiłku okresowego, co w niektórych przypadkach nie było to oczywiste i nastręczało problem przy rozpoznawaniu tej kategorii spraw.

Niewielki odsetek spraw był rozpoznawany przez Kolegium na podstawie ustawy  o dodatkach mieszkaniowych (tekst jednolity Dz. U. z 2017 r. poz. 180). Kolegium głównie utrzymywało w mocy decyzje organów I instancji, gdyż nie pozostawiono organom w tych sprawach możliwości działania w ramach uznania administracyjnego. Natomiast powodem uchylania zaskarżonych decyzji była w dalszym ciągu nieusprawiedliwiona nadinterpretacja  art. 7 ust. 3ww. ustawy w przypadku ustalenia rażącej dysproporcji pomiędzy wykazanymi w deklaracji niskimi dochodami, a faktycznym stanem majątkowym osób ubiegających się o dodatki mieszkaniowe. Warto zaznaczyć, że wraz z decyzją przyznającą dodatek mieszkaniowy ściśle powiązany jest zryczałtowany dodatek energetyczny - świadczenie wprowadzone z dniem 1 stycznia 2014r. na podstawie wprowadzonej definicji „odbiorca wrażliwy energii elektrycznej” wynikającej ze zmienionego Prawa energetycznego (Dz. U. z 2013r., poz. 984) i co do zasady – przyznawany na okres na jaki przyznano dodatek mieszkaniowy.

 

Gospodarka nieruchomościami.

 

           W dalszym ciągu, podobnie jak w latach poprzednich najliczniejszą grupę spraw rozstrzyganych przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Słupsku w trybie ustawy
z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami (tekst jednolity Dz. U. 2016 poz. 2147 ze zm.) stanowiły odwołania od decyzji ustalających opłaty adiacenckie z tytułu wzrostu wartości nieruchomości, w związku z ich podziałem oraz wynikające z uchwalenia planu miejscowego i zbyciem nieruchomości. Mniejsza liczba rozstrzygnięć dotyczyła opłat
z tytułu wzrostu wartości nieruchomości w związku z wybudowaniem urządzeń infrastruktury technicznej, w tym z urządzeniem drogi.

W orzecznictwie organów pierwszej instancji podstawowym uchybieniem w wyżej wskazanym zakresie jest brak w uzasadnieniu wydanej decyzji jakiejkolwiek oceny operatu. Do rzadkości należy również przekazanie zastrzeżeń strony rzeczoznawcy majątkowemu celem ustosunkowania się do zarzutów.

Istotne problemy orzecznicze sprawia ocena operatów szacunkowych stanowiących podstawę decyzji. Ocenę tę utrudnia brak obowiązujących standardów zawodowych
w rozumieniu art. 4 pkt 14 ustawy o gospodarce nieruchomościami.

Kolejnym zagadnieniem rozpatrywanym przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze
w Słupsku są wnioski o ustalenie, że aktualizacja opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej jest nieuzasadniona lub uzasadniona w innej wysokości. Wzrost wartości opłaty rocznej wynikający z załączonych operatów jest wysoki, koszt sporządzenia drugiego operatu na zlecenie strony jeszcze wyższy, stad tak istotne jest znaczenie mediacji prze Kolegium, która w większości wypadków umożliwia zawarcie ugody.

 

Ochrona środowiska, ochrona przyrody oraz sprawy związane z gospodarką odpadami.

Ochrona przyrody:

W roku 2017 praktycznie wszystkie postępowania prowadzone na gruncie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody dotyczyły wydawania zezwoleń na wycinkę drzew lub nakładania kar za tę wycinkę bez wymaganej prawem decyzji. W tym zakresie największe znaczenie przy rozstrzyganiu spraw miała zmiana ww. ustawy, jaka dokonała się z dniem 1 stycznia 2017 r., dotycząca odstąpienia od obowiązku uzyskiwania zezwoleń na wycinkę drzew lub krzewów, które rosną na nieruchomościach stanowiących własność osób fizycznych i są usuwane na cele niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Na początku roku 2017 r. do Kolegium wpływały odwołania od decyzji organów pierwszej instancji z 2016 r., wydanych na gruncie stanu prawnego obowiązującego przed dniem 1 stycznia 2017 r., mocą których odmawiano osobom fizycznym dokonania wycinki. Z uwagi na fakt rozpatrywania odwołań w nowym stanie prawnym, w którym uzyskiwanie zezwoleń przez takie osoby nie jest wymagane, Kolegium uchylało decyzje odmowne organów pierwszej instancji i umarzało postępowania w sprawach, przez co osoby wnioskujące miały możliwość wycinki drzew wyłącznie na podstawie zgłoszeń. W ciągu roku pojawiały się również sprawy z odwołań od decyzji wydanych na podstawie art. 83f ust. 8 ustawy o ochronie przyrody, dotyczących sprzeciwów od zgłaszanych przez osoby fizyczne zamiarów wycinki drzew oraz sprawy związane z naliczaniem kar za uszkodzenie drzew. W sprawach kar za usunięcie drzew, Kolegium wydawało między innymi rozstrzygnięcia merytorycznie, we własnym zakresie, działając jako organ odwoławczy, ustalając kary za wycinkę. Miało to uzasadnienie w zmianach stanu prawnego w postępowaniu „międzyinstancyjnym”, jakie dokonywały się w zakresie obwodu drzew, na które wymagane jest uzyskanie zezwolenia, bowiem za wycinkę drzewa, na które wydanie pozwolenia nie jest wymagane, nie jest również możliwe nałożenie administracyjnej kary pieniężnej. Ostatecznie do Kolegium trafiło szereg spraw kierowanych przez starostę, dotyczących wyznaczenia organu właściwego w sprawach wydania zezwolenia na wycinkę drzew na rosnących nieruchomościach, których współwłaścicielami wraz z osobami fizycznymi są gminy, drzew rosnących na nieruchomościach będących własnością gminy, jednakże w użytkowaniu wieczystym osób fizycznych oraz drzew rosnących na dwóch nieruchomościach, z których jedna stanowi własność gminy. Kolegium konsekwentnie wskazywało, że w tego typu sprawach organem właściwym do rozpatrzenia wniosków o wycinkę jest starosta, zgodnie z art. 90 ustawy o ochronie przyrody.

Ochrona środowiska:          

W zakresie ochrony środowiska większość spraw prowadzonych przez Kolegium dotyczyła ustalenia środowiskowych uwarunkowań dla inwestycji w oparciu o ustawę z dnia 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. W tym przypadku zauważone problemy były podobne jak w ubiegłym roku 2016 i dotyczyły przede wszystkim:

- ustalenia kręgu stron postępowania. Przykładowo pod uwagę były brane wyłącznie osoby, których nieruchomości położone były na obszarze ponadnormatywnego oddziaływania inwestycji, z pominięciem osób będących właścicielami nieruchomości, znajdujących się w obszarze oddziaływania poniżej  wartości normatywnych,

- sposobu uzasadniania orzeczeń przez organy pierwszej instancji (z uwagi na dodatkowe wymogi w tym zakresie wynikające z art. 85 ust. 2 ustawy ooś),

- oceny zgodności inwestycji z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. W tym zakresie zauważono tendencję do „pomijania” przez organy pierwszej instancji tych postanowień planu, które wiązałyby się z koniecznością stwierdzenia niezgodności przedsięwzięcia z MPZP,

- odmowy ustalenia środowiskowych uwarunkowań z uwagi na naciski społeczne, bez powołania się na jedną z przyczyn określonych w art. 77 ust. 1, art. 80 ust. 2, art. 81 ust. 1 – 3, które zgodnie z przeważającą linią orzeczniczą sądów administracyjnych (por. np. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 30 czerwca 2011r. sygn. akt II SA/Gd 312/11, albo wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 17 listopada 2011r., sygn. akt IV SA/Wa 1383/11, opubl.: orzeczenia.nsa.gov.pl) są wyłącznymi podstawami odmowy wydania pozytywnej decyzji środowiskowej,

- niestosowania się przez organy pierwszej instancji do ocen prawnych i wskazań wyrażonych w wyrokach Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku, po uchylaniu decyzji pierwszoinstancyjnych i decyzji Kolegium przez ten Sąd.

         Całościowa analiza problemów na gruncie orzekania w roku 2017 r. w sprawach środowiskowych wykazała, że poza dodatkowymi kwestiami odnoszącymi się do prób wzruszania decyzji ostatecznych oraz wejścia w życie ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych, problemy prawne pozostają podobne do tych, które miały miejsce w latach ubiegłych.

 

Prawo o ruchu drogowym, drogi publiczne, transport drogowy.

          W kategorii spraw objętych przepisami ustawy z dnia 21 marca 1985r. o drogach publicznych do najczęściej występujących, podobnie jak w latach poprzednich należały dotyczące odmowy zezwolenia na zajęcia pasa drogowego oraz wydania zezwoleń na lokalizację i urządzenie zjazdu z drogi publicznej na działkę bądź wjazdu z działki na taką drogę.

Uzasadnione wątpliwości w praktyce orzeczniczej wynikają, jak w poprzednich latach, z działań organów gmin przy podejmowaniu z urzędu postępowań administracyjnych w sprawie naliczeń kary za cały okres faktycznego zajęcia pasa drogowego.

W mniejszy zakresie odnotowano sprawy dotyczące dochodzenia przez organ gminy bądź uprawniony podmiot zwrotu koniecznych wydatków ( wynagrodzenia ) za usunięcie i przechowywanie pojazdów mechanicznych. Wśród tych spraw istotną część problematyki stanowił ocena prawidłowości ustalenia wysokości należnych opłat za usunięcie i przechowywanie pojazdów.

W dalszym ciągu przedmiotem licznych spraw były postępowania odwoławcze związane z ustawą z dnia 19 stycznia 2013r. o kierujących pojazdami z jednoczesnym stosowaniem przepisów ustawy Prawo o ruchu drogowym, a w tym spraw dotyczące:

- skierowania na badania lekarskie i psychologiczne w celu stwierdzenia istnienia lub braku przeciwwskazań zdrowotnych i psychologicznych do kierowania pojazdami,

- wydania decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy bądź cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami,

- skierowania na egzamin sprawdzający kwalifikacje.

Istotną część orzecznictwa stanowiły też sprawy zatrzymania prawa jazdy na trzy miesiące w przypadku, gdy kierujący pojazdem przekroczył dopuszczalną prędkość o więcej niż 50 km/h na obszarze zabudowanym. Problematyka orzeczeń w tych sprawach pozostaje w związku z licznymi wątpliwościami dotyczącymi podstaw możliwości badania prawidłowości pomiaru prędkość, biorąc pod uwagę zarzuty stron. Na tym tle niejednolicie przedstawia się orzecznictwo sądów administracyjnym, co do podstaw zawieszenia postępowania administracyjnego w przypadku odmowy przyjęcia mandatu przez sprawce wykroczenia i skierowania sprawy do sądu karnego. Wyrok w takiej sprawie może decydować  o zasadności zatrzymania prawa jazdy.

2. Działalność poza orzecznicza Kolegium – opiniowanie aktów prawnych, zgromadzenia krajowe i regionalne SKO, szkolenia, wydawnictwa, współpraca z innymi organami państwa i instytucjami.

 

1. Poważnych zaległości w rozpatrywaniu spraw nie było.
2. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Słupsku w roku 2017 nie złożyło  skarg kasacyjnych na wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku. Naczelny Sąd Administracyjny rozpatrzył w 2017r. 8 spraw. W 8 sprawach oddalił zażalenia na postanowienia WSA w Gdańsku.
3. W roku 2017 w Samorządowym Kolegium Odwoławczym w Słupsku przeprowadzono kontrolę Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Zaleceń i uwag pokontrolnych ZUS nie wydał.
4. W okresie sprawozdawczym Prezes Kolegium nie wydał postanowień sygnalizacyjnych.
5. Działalność pozaorzecznicza Kolegium:

            Ważnym zagadnieniem w działalności pozaorzeczniczej Kolegium było podejmowanie działań na rzecz podnoszenia poziomu orzecznictwa administracyjnego oraz podnoszeniu kwalifikacji i poziomu wiedzy prawniczej przez członków i pracowników Kolegium. Osiągnięciu tych celów służył m. in. udział członków Kolegium w szkoleniach organizowanych przez Krajową Reprezentację Samorządowych Kolegiów Odwoławczych oraz inne Kolegia w kraju.